(ភ្នំពេញ)៖ ភាពចម្រូងចម្រាសនៅក្នុងនយោបាយថៃនៅតែបន្តកើតមានជាបន្តបន្ទាប់ម្តងហើយម្តងទៀតក្នុងរយៈពេលជាងមួយទសវត្សរ៍ចុងក្រោយនេះ។ បន្ទាប់ពីបានរំលាយគណបក្ស Move Forward Party (MFP) និងបានហាមឃាត់សមាជិកជាន់ខ្ពស់១១រូបរបស់គណបក្ស MFP មិនឱ្យធ្វើនយោបាយក្នុងរយៈពេល ១០ឆ្នាំ ដោយសំអាងថាគណបក្សនេះមានផែនការធ្វើវិសោធនកម្មច្បាប់ស្ដីពីការការពារប្រឆាំងការប្រមាថព្រះមហាក្សត្រ ដែលផែនការនេះគឺជាការរំលោភរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងមាត្រា១១២ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌ មួយសប្តាហ៍ក្រោយមក នៅថ្ងៃទី១៤ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២៤ តុលាការធម្មនុញ្ញថៃក៏បានសម្រេចដោយសំឡេង ៥ទល់នឹង៤ ដកលោក
សេដ្ឋា ថាវីស៊ីន ចេញពីតំណែងនាយករដ្ឋមន្រ្តី ពីបទចោទប្រកាន់ថា លោក សេដ្ឋា បានរំលោភលើបទដ្ឋានសីលធម៌ជុំវិញការតែងតាំងលោក Pichit Chuenban អតីតទណ្ឌិត ជារដ្ឋមន្ត្រីអមនាយករដ្ឋមន្ត្រី។
អត្ថបទនេះនឹងពិនិត្យ (១) មូលហេតុនៅពីក្រោយការដកលោកនាយករដ្ឋមន្រ្តីសេដ្ឋាចេញពីតំណែង (២) សេណារីយ៉ូក្នុងការជ្រើសរើសនាយករដ្ឋមន្ត្រីជំនួសលោកសេដ្ឋា និង (៣) ជោគវាសនានៃគណៈរដ្ឋមន្ត្រីថ្មី។
១. មូលហេតុនៅពីក្រោយការដកលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីសេដ្ឋាចេញពីតំណែង
ភ្លាមៗបន្ទាប់ពីទទួលយកការសម្រេចរបស់តុលាការដែលជាសេចក្តីសម្រេចបិទផ្លូវតវ៉ា លោក សេដ្ឋា បានលើកឡើងថា «ខ្ញុំសូមទោស ចំពោះការដែលខ្ញុំត្រូវបានចោទប្រកាន់ថាជានាយករដ្ឋមន្ត្រីដែលបានរំលោភបទដ្ឋានក្រមសីលធម៌។ ប៉ុន្តែខ្ញុំនៅតែទទូចបញ្ជាក់ថា ខ្ញុំជឿថាខ្ញុំមិនមែនជានាយករដ្ឋមន្ត្រីបែបនោះទេ»។
លោក សេដ្ឋា ថាវីស៊ីន មានវ័យ ៦២ឆ្នាំ ជាអតីតមហាសេដ្ឋីអចលនទ្រព្យ ដែលកាន់អំណាចតិចជាងមួយឆ្នាំ មិនមែនជានាយករដ្ឋមន្ត្រីថៃទី១ ដែលត្រូវបានដកតំណែងដោយតុលាការធម្មនុញ្ញនោះទេ។ ក្នុងរយៈពេល១៦ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ តុលាការនេះបានដកតំណែងនាយករដ្ឋមន្ត្រីចំនួន៤រូប រួមទាំងលោកសេដ្ឋាផងដែរ ដោយសំអាងលើបទចោទប្រកាន់សាមញ្ញៗ និងមិននឹកស្មានដល់។ នៅឆ្នាំ២០០៨ តុលាការធម្មនុញ្ញបានដកលោក នាយករដ្ឋមន្ត្រី Samak Sundaravej ពីតំណែងពីបទថាបានធ្វើការបង្ហាញការធ្វើម្ហូបជាសាធារណៈ និងតាមកញ្ចក់ទូរទស្សន៍បន្ទាប់ពីចូលកាន់តំណែង។ ក្រោយមក នៅឆ្នាំដដែលនោះ តុលាការបានបណ្តេញលោក Somchat Wongsawat ចេញពីអំណាច បន្ទាប់ពីរកឃើញថា គាត់មានទោសពីបទបន្លំសន្លឹកឆ្នោត។ ហើយនៅឆ្នាំ២០១៤ តុលាការបានរកឃើញថា លោកស្រីយីងឡាក់មានពិរុទ្ធពីបទរំលោភអំណាចនិងបានបង្ខំលោកស្រីឱ្យចេញពីអំណាច ក្នុងពេលដំណាលគ្នាដែលលោកប្រាយុទ្ធដឹកនាំរដ្ឋប្រហារ។
ការប្រើសិទ្ធិ និងអំណាចដ៏លើសលប់ក្នុងការដកតំណែងនាយករដ្ឋមន្ត្រីម្តងហើយម្តងទៀតបែបនេះ បានធ្វើឱ្យអ្នកវិភាគមានមន្ទិលពីសុចរិតភាពរបស់តុលាការ ជាពិសេសចំពោះករណីពាក់ព័ន្ធនឹងការតែងតាំងលោក Pichit Chuenban ជារដ្ឋមន្ត្រីអមនាយករដ្ឋមន្ត្រី ដែលការណ៍នេះអ្នកវិភាគបានលើកឡើងថាការសម្រេចរបស់តុលាការមានស្តង់ដាពីរ និងថាអាចមានអ្វីនៅពីក្រោយការសម្រេចនេះ ។
* ស្តង់ដាពីរ
សំណុំរឿងលោក Pichit ដែលគេស្គាល់ថា (snack bag case) កើតមានតាំងពីឆ្នាំ ២០០៨ នៅពេលដែលលោកធ្វើជាមេធាវីឱ្យអតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រីថាក់ស៊ីន និងភរិយាក្នុងរឿងទិញដី។ លោក Pichit ត្រូវបានគេចោទប្រកាន់ពីបទប៉ុនប៉ងសូកប៉ាន់មន្ត្រីតុលាការចំនួនទឹកប្រាក់២លានបាត (៥៧ ១៥៦ ដុល្លារ) ដោយបានដាក់លុយក្នុងថង់ក្រដាសមួយ ដោយបន្លំថាជាអាហារសម្រន់ជូនដល់មន្ត្រីតុលាការ។ ការនេះបាននាំដល់ការកាត់ទោស លោក Pichit ឱ្យជាប់ពន្ធនាគាររយៈពេលប្រាំមួយខែ។ ហើយការដែលលោកសេដ្ឋា តែងតាំង លោក Pichit អតីតទណ្ឌិត ជារដ្ឋមន្ត្រីអមនាយករដ្ឋមន្ត្រីនេះគឺជាចំណុចក្តៅដែលបាននាំទៅដល់ការបាត់បង់តំណែងរបស់លោកសេដ្ឋា។ ប៉ុន្តែកាលពីឆ្នាំ២០២១ មានករណីស្រដៀងគ្នានេះដែរ តែមិនបានធ្វើឱ្យលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី Prayut Chan-o-Cha បាត់បង់តំណែងនោះទេ ចំពោះការដែលលោកតែងតាំងលោក Thammanat Prompao ជាអនុរដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងកសិកម្ម ខណៈដែលលោក Prompao ត្រូវបានគេរាយការណ៍ថាបានជាប់ពន្ធនាគារនៅប្រទេសអូស្ត្រាលីពីបទជួញដូរគ្រឿងញៀន។
* អ្វីនៅពីក្រោយការសម្រេចនេះ
សេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការបានធ្វើឡើងបន្ទាប់ពីមានភាពតានតឹងរវាងស្ថាប័នអភិរក្សនិយម និងឥស្សរជនយោធានិយម ជាមួយគណបក្សភឿថៃរបស់លោក សេដ្ឋា ដែលស្ថិតក្រោមឥទ្ធិពលនិងក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់អតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រីថាក់ស៊ីន ។ ថ្មីៗនេះ លោកថាក់ស៊ីន ត្រូវបានគេមើលឃើញថាបានធ្វើដំណើរគ្រប់ទិសទីទូទាំងប្រទេស ដោយបានចុះទៅជួបជាមួយអ្នកនយោបាយជាច្រើននៅតាមមូលដ្ឋាន រហូតបានបង្ហើបថារូបលោកអាចដើរតួជាអន្តរការីក្នុងជម្លោះនៅភូមាទៀតផង។ ការណ៍នេះបានធ្វើឱ្យក្រុមអភិរក្សនិយម និងយោធាមានមន្ទិលសង្ស័យពីមហិច្ឆតានយោបាយរបស់លោក។ ការសម្រេចរបស់តុលាការកាលពីថ្ងៃទី១៤ សីហា ២០២៤នេះ ជាការព្រមាន និងសញ្ញាប្រាប់ទៅលោកថាក់ស៊ីន ឱ្យកម្រិតមហិច្ឆតានយោបាយរបស់លោក និងថាលោកហាក់ដើរហួសបន្ទាត់ក្រហមហើយ។ បន្ថែមលើនេះទៀត ក្រុមរាជានិយម និងក្រុមយោធាក៏ចង់រំលឹកលោកថាក់ស៊ីនថា រឿងក្តីប្រមាថព្រះមហាក្សត្ររបស់លោកពុំទាន់រសាត់ទៅឆ្ងាយទេ ហើយវានឹងមកលងលោកទៀតនៅពេលចាំបាច់។
២. សេណារីយ៉ូក្នុងការជ្រើសរើសនាយករដ្ឋមន្ត្រីថ្មី
គណៈរដ្ឋមន្ត្រីរបស់លោកសេដ្ឋានឹងបន្តនៅជាគណៈរដ្ឋមន្ត្រីចាំផ្ទះ រហូតដល់សភាអនុម័តជ្រើសរើសនាយករដ្ឋមន្ត្រីថ្មី។ គណៈរដ្ឋមន្ត្រីចាំផ្ទះក៏អាចរំលាយសភា ហើយរៀបចំការបោះឆ្នោតជាថ្មី។ ប៉ុន្តែការណ៍នេះទំនងមិនអាចទៅរួចទេ ព្រោះអតីតគណបក្ស MFP កំពុងមានប្រជាប្រិយភាព។
អ្នកស្នងតំណែងពីលោក សេដ្ឋា ត្រូវតែជ្រើសរើសចេញពីបញ្ជីបេក្ខជនដែលដាក់ឈ្មោះនៅមុនការបោះឆ្នោតសកលឆ្នាំ២០២៣ ដោយគណបក្សដែលទទួលបានអាសនៈសភាយ៉ាងតិច២៥អាសនៈ ប៉ុន្តែលោក Pita Limjaroenrat ដែលជាអតីតប្រធានគណបក្ស MFP ពុំអាចជាបេក្ខជនទេ ដោយរូបលោកត្រូវបានហាមឃាត់មិនឱ្យធ្វើនយោបាយរយៈពេល១០ឆ្នាំ។ ក្នុងការក្លាយជានាយករដ្ឋមន្រ្តី បេក្ខភាពនាយករដ្ឋមន្រ្តី ត្រូវការ
សំឡេងបោះឆ្នោតគាំទ្រ ជាងពាក់កណ្តាលពីសភាថ្នាក់ទាបដែលគ្រោងធ្វើនៅថ្ងៃសុក្រទី១៦ ខែសីហា ២០២៤ ពោលគឺ ២៤៧សំឡេង នៃសំឡេងសរុបបច្ចុប្បន្ន ចំនួន ៤៩៣ ដោយពុំត្រូវការសំឡេងពីសភាជាន់ខ្ពស់ដូចការជ្រើសរើសនាយករដ្ឋមន្រ្តីកាលពីឆ្នាំកន្លងទៅនោះទេ។ ប្រសិនបើបេក្ខភាពនាយករដ្ឋមន្រ្តីមិនអាចទទួលបានសំឡេងគ្រប់គ្រាន់ សភាត្រូវកោះប្រជុំម្តងទៀតនៅពេលក្រោយ និងធ្វើការបោះឆ្នោតឡើងវិញ ដោយអាចមានបេក្ខភាពដទៃទៀតឈរឈ្មោះជានាយករដ្ឋមន្រ្តីផងដែរ។
តើអ្នកណាទំនងនឹងក្លាយជាបេក្ខភាពសម្រាប់តំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រី?
ក. លោកស្រី ផែថងថាន ស៊ីណាវ៉ាត្រា វ័យ ៣៧ឆ្នាំ ជាប្រធានគណបក្ស ភឿថៃ និងជាកូនស្រីរបស់លោក ថាក់ស៊ីន ស៊ីណាវ៉ាត្រា ត្រូវបានជ្រើសរើសជាបេក្ខជន។ ប្រសិនទទួលបានការយល់ព្រមពីសភា នោះលោកស្រីនឹងក្លាយជាត្រកូល ស៊ីណាវ៉ាត្រា ទី៣ ដែលកាន់តំណែងជានាយករដ្ឋមន្រ្តី។
ខ. លោក Anutin Charnvirakul ឧបនាយករដ្ឋមន្រ្តី និងជារដ្ឋមន្រ្តីមហាផ្ទៃ ហើយលោកក៏ជាប្រធានគណបក្ស Bhumjaithai ដែលជាគណបក្សធំលំដាប់ទីពីរនៅក្នុងរដ្ឋាភិបាលចម្រុះ។
គ. លោក Prawit Wongsuwan អតីតនាយអគ្គសេនាធិការកងទ័ពដ៏មានឥទ្ធិពលម្នាក់ ដែលដឹកនាំគណបក្សអភិរក្សនិយម និងមាននិន្នាការយោធា នោះគឺ គណបក្ស Palang Pracharat។
ឃ. លោក Pirapan Salirathvibhaga រដ្ឋមន្រ្តីថាមពល និងជាអតីតរដ្ឋមន្រ្តីយុត្តិធម៌ ដែលដឹកនាំគណបក្សអភិរក្សនិយម គឺ គណបក្ស Thai Raksa Chart។
៣. ជោគវាសនានៃគណៈរដ្ឋមន្ត្រីថ្មី
បើទោះបីជាការសម្រេចរបស់តុលាការត្រូវបានអ្នកវិភាគមើលឃើញថាមានស្តង់ដាពីរ និងថាមានឥទ្ធិពលពីក្រុមបក្សនយោបាយនៅពីក្រោយការសម្រេចនេះ ក៏ការដកតំណែងនេះ ទំនងមិនបង្កឱ្យមានការប្រឆាំងតវ៉ាដ៏សកម្មណាមួយនោះទេ។ លោក សេដ្ឋា មិនមែនជាមេដឹកនាំដែលមានប្រជាប្រិយភាពនោះឡើយ។ លោកត្រូវបានតែងតាំង ដោយសារតែមានការសម្របសម្រួលនយោបាយប៉ុណ្ណោះ។ នៅអំឡុងការកាន់តំណែងរបស់លោក លោក សេដ្ឋា ទទួលរងការរិះគន់លើការធ្វើទស្សនកិច្ចទៅក្រៅប្រទេសជាញឹកញាប់ (១៥ ដងក្នុងរយៈពេល ១០ខែ) ប៉ុន្តែទទួលបានផ្លែផ្កាតិចតួច និងទទួលរងពីការចោទសួរលើសុចរិតភាពនៃគម្រោងប្រជានិយមសម្រាប់គោលនយោបាយចែកថវិកាចំនួន១0 000 បាត (ឬ២៨៦ដុល្លារអាមេរិក) ដើម្បីជំរុញសេដ្ឋកិច្ច។
ប៉ុន្តែក៏ការដកតំណែងលោកសេដ្ឋា និងការរំលាយគណបក្ស MFP អាចនឹងធ្វើឱ្យនយោបាយថៃធ្លាក់ចូលទៅក្នុងភាពមិនច្បាស់លាស់កាន់តែជ្រៅបន្ថែមទៀត។ ហើយដែលការណ៍នេះត្រូវបានអ្នកវិភាគមើលឃើញថាប្រព័ន្ធតុលាការ ហាក់ដើរតួនាទីសំខាន់ក្នុងការដណ្តើមអំណាច ហើយថា ក្នុងស្ថានភាពបច្ចុប្បន្ន បើទោះបី នរណាជាអ្នកជំនួសលោកសេដ្ឋា ក៏ដោយ ក៏អំណាចពិតប្រាកដរបស់រដ្ឋាភិបាលថៃមិននៅលើនាយករដ្ឋមន្ត្រីនោះទេ។
ក្នុងន័យនេះអ្នកតាមដាននយោបាយថៃយល់ឃើញថា ប្រទេសថៃបច្ចុប្បន្នមិនមែនជាប្រទេសប្រកាន់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យពិតប្រាកដទេ ហើយថារដ្ឋធម្មនុញ្ញថៃឆ្នាំ២០១៧ បានប្រគល់អំណាចដោយមិនមានតុល្យភាពទៅឱ្យតុលាការ តាមរយៈការចាត់ចែងដោយរដ្ឋាភិបាលយោធាថៃដែលបានកាន់អំណាចក្នុងរដ្ឋប្រហារក្នុងឆ្នាំ២០១៤៕
រៀបចំដោយ បណ្ឌិត ណី សំអុល, PhD in Public International Law, University of Leeds
ថ្ងៃទី១៥ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២៤
2
