(ភ្នំពេញ)៖ កាលពីថ្ងៃទី២២ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២២ អង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជា (អ.វ.ត.ក) បានចេញសាលដីកាជាចុងក្រោយ ទៅលើមេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់នៃរបបខ្មែរក្រហម។ ប្រជាជនចន្លោះពី១,៥ ទៅ ២លាននាក់ ត្រូវស្លាប់ក្នុងរបបខ្មែរក្រហម ដោយសារការសម្លាប់រង្គាល ការបង្អត់អាហារ ការបង្ខំឱ្យធ្វើពលកម្មពីឆ្នាំ១៩៧៥ ដល់ឆ្នាំ១៩៧៩។

អ.វ.ត.ក បានផ្តួចផ្តើមឡើងតាំងពីឆ្នាំ១៩៩៧ ហើយផ្តន្តាទោសមេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់របស់ខ្មែរក្រហមចំនួន ៣នាក់។ ទោះជា អ.វ.ត.ក បានបិទបញ្ចប់មុខងារតុលាការទៅហើយ ប៉ុន្តែមុខងារសេសសល់បានចាប់ផ្តើម ដោយផ្តោតលើការផ្សព្វផ្សាយកេរដំណែលតុលាការនេះ ជាពិសេសទៅលើវិស័យអប់រំ។

លោក សឹម សុរិយ៉ា ជាមន្ត្រីច្បាប់នៃ អ.វ.ត.ក ហើយគាត់ធ្វើការនៅតុលាការនេះតាំងពីដំបូង។ គាត់សង្កត់ធ្ងន់ថា មានកិច្ចការត្រូវធ្វើបន្តទៀត ហើយពេលនេះ ត្រូវចំពេលជាងពេលណាៗទាំងអស់ ក្នុងការយកបទពិសោធន៍ និងបញ្ហប្រឈមដែលបានរៀនសូត្រពីតុលាការនេះ ទៅដាក់ចូលកម្មវិធីអប់រំ។ នៅពេលធ្វើការពីដំបូង គាត់តែងតែត្រូវជនរងគ្រោះ និងអ្នកដែលរស់រានមានជីវិតពីរបបខ្មែរក្រហម សួរគាត់នូវសំណួរពិបាកឆ្លើយជាច្រើនហើយគាត់ត្រូវរកគ្រប់វិធីឆ្លើយពន្យល់ឱ្យអ្នកទាំងនោះយល់ពីអាណត្តិរបស់តុលាការដែលមានខ្លឹមសារច្រើនពិបាកពន្យល់ ហើយថាតើតុលាការនេះនឹងជួយអ្វីខ្លះដល់កិច្ចការផ្សះផ្សាឡើងវិញរវាងក្រុមផ្សេងៗក្នុងសង្គមខ្មែរ។

ក្នុងឆ្នាំ២០០៦ នៅវេទិកាមួយនៅកម្ពុជា (https://www.eccc.gov.kh/en/public-forum-national-issues-pailin-may-2006) ស្តីពីតុលាការខ្មែរក្រហមកំពុងបង្កើតឡើង ( (https://eccc.gov.kh/km) អ.វ.ត.ក (https://eccc.gov.kh/km)) (https://eccc.gov.kh/km) អ្នកចូលរួម ម្នាក់ឡើងសួរថាហេតុម្តេចបានជា គេកាត់ទោសតែ «មេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់» និងអ្នកដែល «ទទួលខុសត្រូវខ្ពស់បំផុត»។ អ្នកចូលរួមម្នាក់ទៀត ក៏បានឆ្លើយតបថា «អញ្ចឹងល្អហើយ ពីព្រោះវាបញ្ជាក់ថា អ្នកដែលនឹងត្រូវតុលាការហៅទៅ គឺជាអ្នកទទួលខុសត្រូវ [ចំពោះបទឧក្រិដ្ឋទាំងនោះ] ហើយអ្នកភូមិ មិនចាំចាច់ ចង្អុលមុខដាក់គ្នាទៀតនោះទេ»

អាស្រ័យហេតុនេះ ខ្ញុំអាចភ្ជាប់បានថា បើឪពុកចង់រៀបការកូនឱ្យអ្នកភូមិ ជាមួយគ្នាដែលជាអតីតខ្មែរក្រហមនោះ គាត់នឹងបានធូរទ្រូងហើយ។ ពីព្រោះថា គាត់ក៏មិនចង់ឱ្យគេមកដៀលកូនគាត់ថា រៀបការជាមួយអ្នកដែលទទួលខុសត្រូវ ឬបានប្រព្រឹត្តឧក្រិដ្ឋកម្មនោះដែរ។

សាច់រឿងនេះ បានបង្ហាញពីរឿងជាក់ស្តែងក្នុងសង្គមខ្មែររាល់ថ្ងៃដែលបញ្ចាក់ថា សន្តិភាព និងការទាមទាររកយុត្តិធម៌ អាចដើរទន្ទឹមគ្នាបាន គឺមិនអាចថា ទាមទារយុត្តិធម៌ធ្វើឱ្យលែងមានសន្តិភាពគ្រប់ករណីនោះទេ។ សាច់រឿងជាច្រើនទៀតដែលកើតឡើងជាក់ស្តែងក្នុងជីវិត បានបង្ហាញដដែលៗថា ការរកយុត្តិធម៌ក្នុងកម្រិតណាមួយនោះ វាពិតជានាំឱ្យប្រជាជនផ្សះផ្សា រួមរស់ជាមួយគ្នាឡើងវិញបានដោយសុខសន្តិភាព មិនមានការប៉ះទង្គិចអ្វីនោះទេ។ លទ្ធផលយ៉ាងសាមញ្ញនេះ មានសារៈសំខាន់បំផុតហើយកម្រមានអ្នកលើកមកនិយាយណាស់ តែនេះជាលទ្ធផលបានមកពីការបង្កើតតុលាការ និងការងារតុលាការ អ.វ.ត.ក នេះឯង។

ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ សម្រាបកម្ពុជាបច្ចុប្បន្ន ផ្លូវនៅវែងឆ្ងាយទៀត កិច្ចការមានច្រើន ត្រូវធ្វើដើម្បីរក្សាសន្តិភាពឱ្យបានយូរអង្វែង។ មូលហេតុអ្វីបានជាអញ្ចឹង?។ ខ្មែរក្រហម ពេលដែលកើតឡើងទៅហើយ វាជារោគសញ្ញាដែលយើងអាចមើលឃើញ តែមូលហេតុមុនមានរោគសញ្ញានោះ យើងមើលមិនឃើញនោះទេ បានជាវាអាចកើតឡើង។ ហេតុនេះហើយ ការថែរក្សាសង្គមឱ្យមានសន្តិភាពបានយូរអង្វែង គឺត្រូវមើលឱ្យឃើញមូលហេតុទាំងនោះដែលជាបញ្ហាត្រូវដោះស្រាយ ទប់ស្កាត់ ជាប្រចាំរាល់ថ្ងៃមិនមែនធ្វើមួយថ្ងៃចប់នោះទេ។ មុនពេលមើលឃើញខ្មែរក្រហមនោះ គឺមានមូលហេតុដូចជា៖ ក្រុមដែលសង្គមមិនសូវយកចិត្តទុកដាក់ ឬដែលនៅក្រៅសង្គម ឬស្អប់ស្ពើមសង្គម បានធ្វើសកម្មភាពប្រឆាំងជាសម្ងាត់ កៀងគរយកអ្នកគាំទ្រដោយឃោសនាលើសការពិត ដោយប្រើការគំរាម ការចាប់ និងសម្លាប់ ការបង្រៀនតាមរបៀបចោរព្រៃប្រាប់ទ្រឹស្តីឱ្យថាតាម និងការគ្រប់គ្រងបែបផ្តាច់ការ។

លើសពីនេះ ការស្ថិតក្រោមអនានិគម ភាពអយុត្តិធម៌ក្នុងចំណោមបណ្តាពូជសាសន៍នានា ការមិនមានសមភាពក្នុងសង្គម ការដែលសង្គមមិនសូវយកចិត្តទុកដាក់ចំពោះក្រុមខ្លះ សុទ្ធតែជាមូលហេតុ។ ដូចនេះ ទោះបីជាសង្គមបច្ចុប្បន្នមិនមានខ្មែរក្រហមក៏ដោយ យើងត្រូវតែធានាថា កម្ពុជាមិនមានមូលហេតុទាំងនេះទេ ដើម្បីការពារកុំឱ្យមានរឿងដូចខ្មែរក្រហមកើតឡើងម្តងទៀត។ មានតែរៀនសូត្រពីការខ្វះចន្លោះពីអតីតកាលទេ ទើបអាចជួយយើងបច្ចុប្បន្នធ្វើការងារនេះបានជោគជ័យ។ ក្នុងន័យនេះ ការធ្វើការងារនេះ តាមរយៈវិស័យអប់រំ គឺជាមធ្យោបាយយ៉ាងសំខាន់។

ក្រោយឆ្នាំ១៩៧៩ ពេលចប់របបខ្មែរក្រហមដ៏ឃោរឃៅ ការបង្រៀនមុខវិទ្យាប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ មានការកែលម្អបណ្តើរៗ នៅតាម (https://www.khmertimeskh.com/51070/new-lessons-on-khmer-rouge-history/)សាលាមធ្យមសិក្សា (https://www.khmertimeskh.com/51070/new-lessons-on-khmer-rouge-history/) ថែមទាំងមានតាមរបៀប (https://www.youtube.com/watch?v=7hIRsqevmbI)សិល្បៈចម្រៀង (https://www.youtube.com/watch?v=7hIRsqevmbI) ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ និងអក្សរសីល។

នៅពេល អ.វ.ត.ក ចប់ គឺពេលសមរម្យត្រូវមានរបៀបនៃការអប់រំថ្មីឱ្យមានគុណតម្លៃលើសពីអ្វីដែលហៅថាខ្មែរក្រហម។ ចៅក្រម (https://www.eccc.gov.kh/en/gallery/photo/ocij-outreach-pailin-5) បានសម្រេច និងកំណត់ការពិតមួយថា (https://www.eccc.gov.kh/en/gallery/photo/ocij-outreach-pailin-5) នរណា បានប្រព្រឹត្តបទល្មើសអ្វី ទៅលើអ្នកណា ដោយមូលហេតុអ្វី។

អង្គហេតុទាំងនេះ បានចារឹកទុករួចហើយ។ ដូចនេះ ពេលនេះ គឺជាពេលត្រូវដកស្រង់យកមេរៀនមករៀនថា តើកត្តាអ្វីខ្លះដែលបានរួមចំណែកកសាងសន្តិភាព ហើយដែលជាកត្តាផ្តួចផ្តើមដោយខ្មែរខ្លួនឯងដូចជា៖ ការផ្សះផ្សាជាតិ (https://www.eccc.gov.kh/en/gallery/photo/public-forum-pailin-2)ដែលចេញមកពី (https://www.eccc.gov.kh/en/gallery/photo/public-forum-pailin-2) ការចរចារសន្តិភាព (https://www.khmertimeskh.com/51070/new-lessons-on-khmer-rouge-history/) ការចូលរួមរបស់យុវជន ស្ត្រី និងយែនឌ័រ យុត្តិធម៌ចំពោះការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស គរុកោសល្យ និងវិធីបង្រៀនជាដើម។ កម្ពុជាបានប្រឹងប្រែងបំពេញភារកិច្ចនេះទោះបីថាពីដំបូងមក ខ្វះខាតថ្នាក់រៀនដាក់សិស្សច្រើនពេក រៀនតាមរបៀបទន្ទេញចាំមាត់ ខ្វះសម្ភារសិក្សា និងគ្រូមានសមត្ថភាព។

អាស្រ័យហេតុនេះកិច្ចការដែលលក្ខណៈពិសេសហើយទទួលបានជោគជ័យដូចជាការងារ អ.វ.ត.ក នេះ អាចទាញយកមកធ្វើជាគម្រូវិធីសាស្ត្របង្រៀនដូចជា៖ ភាពរសើបចំពោះវិវាទ របៀបគិតគូរបែបនវានុវត្តន៍ ការចេះវិភាគរកខុសត្រូវ ការប្រៀបធៀបតាមប្រមាណវិស័យ និងគុណវិស័យ ការចូលរួមពីភាគីពាក់ព័ន្ធ ដូចជា៖ ជនរងគ្រោះ សិស្សនិស្សិត គ្រួសារ គ្រូបង្រៀន អ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវ សហគមជាតិ និងអន្តរជាតិ។ បើកម្ពុជាអាចធ្វើបានចំពោះវិស័យយុត្តិធម៌អន្តរកាល កម្ពុជាក៏អាចធ្វើបានដែរ ចំពោះវិស័យអប់រំឧត្តមសិក្សា។ អ.វ.ត.ក ត្រៀ មខ្លួនជាស្រេចក្នុងការប្រមូលបណ្តាសហគម និងអ្នកជំនាញ ដើម្បីធ្វើកម្មវិធី និងសម្ភារសិក្សា។

ប៉ុន្តែ អ.វ.ត.ក មិនអាចហើយមិនគួរធ្វើកិច្ចការនេះម្នាក់ឯងនោះទេ។ ក្នុងនាមជាដៃគូ ក្នុងកម្មវិធីដៃគូសាកលវិទ្យាល័យអាស៊ីអគេ្នយ៍ ដើម្បីសន្តិភាពនៃសេវាកម្មសន្តិភាពស៊ីវិលរបស់ទីភ្នាក់ងារអភិវឌ្ឍន៍អាល្លឺម៉ង់ អ.វ.ត.ក នឹងធ្វើការបញ្ចូលកេរដំណែលតុលាការនេះ ទៅក្នុងកម្មវិធីអប់រំកម្រិតឧត្តមសិក្សានៅកម្ពុជា។

មានពាក្យស្លោកមួយថា «ចិញ្ចឹមក្មេងម្នាក់បានល្អត្រូវការមនុស្សមួយភូមិ»។ អ.វ.ត.ក ដូចក្មេងម្នាក់ នៅក្នុងភូមិមួយដែលមានសន្តិភាពហើយមានប្រជាជនកម្ពុជា ១៦លាននាក់។ ដូច្នេះ ដល់ពេលហើយសូមបងប្អូនខ្មែរ រួមសាមគ្គីគ្នាយល់ឱ្យបានច្បាស់កេរដំណែល នេះមានរូបរាងខ្លឹមសារដូចមេ្តចហើយវាមានសារៈប្រយោជន៍ដូចម្តេចខ្លះចំពោះជីវិតប្រចាំថ្ងៃរបស់យើង។

ដើម្បីទទួលបានព័ត៌មានបន្ថែមពី អ.វ.ត.ក សូមមើលគេហទំព័រ អង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជា (eccc.gov.kh) (https://www.eccc.gov.kh/km)៕