(ពិភពលោក)៖ គ្រាន់តែឮពាក្យសង្គ្រាម យើងបានដឹងរួចទៅហើយថា វេទនា និងលំបាកកម្រិតណា ចុះទម្រាំតែអ្នកដែលបានឆ្លងកាត់ នូវភ្លើងសង្គ្រាមផ្ទាល់ទៀត តើទឹកភ្នែកប៉ុន្មានលានតំណក់ ដែលបានធ្លាក់មកស្រោចស្រប និងក្រាលពេញដី លាយជាមួយនឹងលោហិតដ៏ក្រហម ដល់កម្រិតណានោះ?។
ត្បិតតែរាល់ថ្ងៃប្រទេសកម្ពុជា មានសន្ដិភាព គ្មានភ្លើងសង្គ្រាមពិតមែន ប៉ុន្តែបណ្ដាលប្រទេសជាច្រើន នៅលើសាកលលោក នៅមិនទាន់បានគេចផុតពីសង្គ្រាមនោះ ហើយក៏មានប្រទេសមួយចំនួន ទើបតែគេចផុតផង។ ខាងក្រោមនេះគឺជាប្រទេសទាំង ១០ ដែលជួបនូវភ្លើងសង្គ្រាមដ៏រ៉ាំរ៉ៃ។
០១-ប្រទេសឆែកឆ្នៀ (Chechnya)
ប្រទេសមួយនេះ និងប្រទេសរុស្ស៊ី បានបង្កសង្គ្រាម និងបង្ហូរឈាមអស់រយៈពេលជាង២០០ឆ្នាំ ដោយគ្មានសញ្ញាណាមួយ បញ្ជាក់ពីភាពអន់ថយ នៃភ្លើងសង្គ្រាមឡើយ។ ក្រៅពីកើតមានជម្លោះរវាងរុស្ស៊ីហើយនោះ ប្រទេសមួយនេះ នៅកើតមានអំពើហិង្សា និងចលាចលនៅក្នុងប្រទេស ដោយសារតែពួកកាន់សាសនាអ៉ីស្លាមនិយម។
ប៉ុន្តែអ្វីដែលសាហាវនោះ គឺមានករណីកាប់សម្លាប់គ្នា យ៉ាងរង្គាលនៅក្នុងប្រទេស ដូចជាការកាត់ក្បាល ព្យូរតាមរបង ឬទីសាធារណៈជាដើម ហើយមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ គេមិនអាចសន្និដ្ឋានបានថា ប្រទេសមួយនេះ នឹងទទួលបានសន្ដិភាព នៅពេលណាឲ្យប្រាកដនោះទេ ព្រោះតែអំពើហិង្សាកើតមានគ្រប់ទីកន្លែង។
០២-ប្រទេសអាហ្វហ្គានីស្ថាន
ជាប្រទេសមួយដែលមានទេសភាពស្រស់ស្អាតនៅក្នុងលោក ប៉ុន្តែត្រូវបានធ្លាក់ក្នុងភ្លើងសង្គ្រាមនាឆ្នាំ១៨៣៩ ដោយដោយសារតែមហាអំណាចអង់គ្លេស បានឈ្លានពាន និងគ្រប់គ្រងប្រទេសមួយនេះ រហូតដល់ឆ្នាំ ១៩១៩។ ៦០ឆ្នាំក្រោយមក សហភាពសូវៀត បានព្យាយាមលូកដៃ ចូលប្រទេសមួយនេះ ដោយបានធ្វើសង្គ្រាមជាមួយនឹងក្រុមឧទ្ទាម, ក្រុមសកម្មប្រយុទ្ធ និងកុលសម្ព័ន្ធផ្សេង រហូតបង្កជាសង្គ្រាមដ៏ធំ និងបានយកឈ្នះលើក្រុមកងទ័ពក្រហម។ នៅក្នុងអំឡុងពេលសង្គ្រាមស៊ីវិល ក៏បានកើតចេញក្រុមមឧទ្ទាមតាលីបង់ ហើយក្រុមនេះ បានពង្រីកខ្លួនធំធាត់ រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ ដោយបានប្រឆាំងនឹងរដ្ឋាភិបាល ព្រមទាំងបានបង្កអំពើហិង្សារាប់មិនអស់។
០៣-ប្រទេសអ៉ីរ៉ាក់
ប្រទេសអ៉ីរ៉ាក់ បានធ្លាក់នៅក្នុងភ្លើងសង្គ្រាមតាំងពីឆ្នាំ១៩២០។ ក្រៅពីសង្គ្រានឈ្លានពាន ពីប្រទេសមហាអំណាចបរទេស ប្រទេសអ៉ីរ៉ាក់បានជួបនឹងសង្គ្រាមស៊ីវិល នៅក្នុងប្រទេស ដែលបង្កឡើងក្រុមជនជាតិភាគតិច, ក្រុមបដិវត្តន៍ផ្ទៃក្នុង និងសង្គ្រាមជាមួយប្រទេសអ៉ីស្រាអ៊ែល នៅចន្លោះខែ១៩៨០-១៩៨៨ និងជាមួយអ៉ីរ៉ង់ ហើយក៏មានសង្គ្រាមជាមួយមហាអំណាចអាមេរិក រួមទាំងសម្ព័ន្ធមិត្ត ដែលអូសបន្លាយពេលរហូតដល់១០០ឆ្នាំ។ ប្រទេសមួយនេះ បានធ្លាក់នៅក្នុងភ្លើងសង្គ្រាមដ៏ធ្ងន់ធ្ងរនោះ គឺនៅពេលដែលរដ្ឋាភិបាលអាមេរិក រួមនឹងសម្ព័ន្ធដ៏ជិតស្និទ្ធ គឺចក្រភពអង់គ្លេស សម្រេចចិត្តវាយប្រហារអ៉ីរ៉ាក់ ដោយគោលដៅរំលំរដ្ឋាភិបាលលោក Saddam Hussein នៅឆ្នាំ២០០៣។
០៤-ប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា (ភូមា)
សង្គ្រាមស៊ីវិលបានកើតមានឡើង នៅក្នុងប្រទេសភូមា ចាប់តាំងពីឆ្នាំ ១៩៤៨។ នៅឆ្នាំ ១៩៨៩ ប្រទេសភូមា ត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលយោធាផ្លាស់ប្ដូរ ទៅជាសាធារណរដ្ឋសហភាពមីយ៉ាន់ម៉ា ប៉ុន្តែភាគច្រើនគេនៅហៅ ភូមាដដែល។ ក្រោយពីទទួលបានឯករាជ្យ ពីចក្រភពអង់គ្លេស ប្រទេសភូមា បានធ្លាក់ចូលក្នុងភ្លើងសង្គ្រាម និងអំពើហិង្សាពេញផ្ទៃប្រទេស ខណៈក្រុមជនជាតិភាគតិចជាច្រើននៅក្នុងប្រទេស ដែលក្ដោបអំណាចមួយចំនួន បានប្រយុទ្ធប្រឆាំងគ្នាទៅវិញទៅមក និងបានឈានទៅប្រឆាំងជាមួយរដ្ឋាភិបាលយោធាថែមកទៀតផង។ បើទោះបីជាមានបទឈប់បាញ់គ្នា ជាច្រើនរវាងក្រុមជនជាតិភាគតិច ជាមួយនឹងរដ្ឋាភិបាលយោធាក្ដី ក៏អំពើហិង្សានៅតែកើតមាន នៅតាមតំបន់មួយចំនួន។
០៥- ប្រទេសកូឡុំប៊ី
ជម្លោះនៅក្នុងប្រទេសកូឡុំប៊ី បានកើតឡើងតាំងពីឆ្នាំ ១៩៦៤ ដោយបានកើតឡើងរវាងរដ្ឋាភិបាល, ក្រុមយោធាប្រតិព័ទ្ធ, ក្រុមបដិវត្តន៍ប្រដាប់អាវុធឆ្វេងនិយម និងក្រុមឧក្រិដ្ឋកម្មនានា។ ក្រុមឧទ្ទាមមួយចំនួន ដូចជាក្រុមឧទ្ទាមឆ្វេងនិយម ពួកគេធ្វើសង្គ្រាម ដើម្បីលទ្ធិសាសនាម៉ាកនិយម (Marxism) ខណៈដែលរដ្ឋាភិបាល ជាប់ដៃប្រយុទ្ធជាមួយនឹងក្រុមបដិវត្តន៍ ដើម្បីស្ថិរភាព និងស្ដារសន្ដិភាព។ ក្រុមយោធាបានប្រយុទ្ធ ដើម្បីការពារសន្ដិភាព ចំណែក្រុមបដិវត្តន៍បានប្រយុទ្ធ ដើម្បីលុបបំបាត់ភាពពុករលួយ និងគ្រឿងញៀន។
០៦-ប្រទេសវៀតណាម
ក្រោយពីប្រទេសបារាំង បានដកអាណានិគមចេញពីប្រទេសវៀតណាមនៅក្នុង១៩៥០, ប្រទេសនេះ បានបំបែកជាពីរបក្ខ ដោយម្ខាងបង្កើតបានជារដ្ឋាភិបាលកុម្មុយនិស្ដ ដែលទទួលស្គាល់ដោយសហភាពសូវៀត និងចិន មានមូលដ្ឋាននៅក្នុងទីក្រុងហាណូយ (ហៅថាវៀតណាមខាងជើង) និងមួយផ្នែកទៀតដែលជាសំណល់ពីបារាំង បានបង្កើតជារដ្ឋាភិបាល នៅក្នុងទីក្រុងសៃហ្កន (ហៅថាវៀតណាមខាងត្បូង) ដែលគាំទ្រដោយសហរដ្ឋអាមេរិក និងចក្រភពអង់គ្លេស។ នៅឆ្នាំ១៩៥៥ ប្រទេសនេះ បានកើតមានសង្គ្រាមគ្នាឯង។ សង្គ្រាមស៊ីវិលបានអូសបន្លាយពេលជាង ២០ឆ្នាំ និងបានបន្តកើតចេញជាសង្គ្រាមត្រជាក់ នៅក្រោយពេលអាមេរិក បានលួកដៃចូលរួមនៅក្នុងសង្គ្រាមស៊ីវិល។
សង្គ្រាមត្រជាក់នៅក្នុងប្រទេសវៀតណាម ត្រូវបានគេចាត់ទុកជាបទឧក្រិដ្ឋកម្មសង្គ្រាម ដែលបង្កឡើងដោយភាគីវៀតណាមទាំងសងខាង និងអាមេរិក។ បើទោះបីជាអាមេរិក បានលូកដៃចូលរួមខាងរដ្ឋាភិបាលសៃហ្កនក្ដី ប៉ុន្តែមិនអាចយកឈ្នះខាងរដ្ឋាភិបាលហាណូយឡើយ។ ប្រទេសវៀតណាម បានក្លាយជាប្រទេសកុម្មុយនិស្ដ ចាប់តាំងពីរដ្ឋាភិបាលសៃហ្កនដួលរំលំ ចំណែកមនុស្សជាង ៣លាននាក់បានស្លាប់ ដោយសារភ្លៀងសង្គ្រាមគ្នាឯងនេះ។
០៧- ប្រទេសសូម៉ាលី
ប្រសិនបើលោកអ្នកបានទស្សនា ភាពយន្តរឿង Black Hawk Down នោះអ្នកនឹងបានឃើញទិដ្ឋភាព នៃសង្គ្រាមនៅក្នុងប្រទេសស៊ូម៉ាលី ព្រោះសាច់រឿងមួយនេះ បានបង្ហាញពីទិដ្ឋាភាពពិតៗ។ សង្គ្រាមស៊ីវិលជាច្រើន បានកើតឡើងនៅក្នុងប្រទេសមួយនេះ ជាពិសេស គឺនៅចន្លោះឆ្នាំ ១៩៩១ និង២០០៦ រវាងក្រុមស្ដេចសង្គ្រាមនានា នៅក្នុងប្រទេស បានបង្កនូវភាពភ័យខ្លាច ដល់ប្រជាពលរដ្ឋ បើទោះបីជាមានការអន្តរគមន៍ ពីសំណាក់លោកខាងលិចក្ដី។ មកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ជម្លោះនៅក្នុងប្រទេសនៅតែកើតមាន រវាងក្រុមពួកជ្រុលនិយម និងរដ្ឋាភិបាល។
០៨- ប្រទេសកុងហ្គោ (Congo)
ជាប្រទេសមួយនៅក្នុងតំបន់អាហ្វ្រិក ដែលទទួលរងដោយសារភ្លើងសង្គ្រាមដ៏រ៉ាំរ៉ៃ និងជាអំពើប្រល័យពូជសាសន៍ ដោយសារពួក Rwandan។ សង្គ្រាមនៅក្នុងប្រទេស និងមានការឈ្លានពានពីក្រៅប្រទេស បានសម្លាប់ជនជាតិកុងហ្គោរាប់លាននាក់ ជាពិសេសគឺបានបំផ្លិចបំផ្លាញ ធនធានធម្មជាតិអស់ជាច្រើន។ នៅចន្លោះឆ្នាំ១៩៩៩ និង២០០២ មានជនជាតិកុងហ្គោ ២,៥លាននាក់ត្រូវបានស្លាប់នៅក្នុងភ្លើងសង្គ្រាម។ កងទ័ពព្រៃដែលដឹកនាំដោយមេកន្ទ្រាញ នាំឲ្យមានភាពវឹកវរ និងភ័យរន្ធត់ដល់ពលរដ្ឋកុងហ្គោ ព្រោះមានមនុស្សជាច្រើន ត្រូវបានកាប់សម្លាប់ ចំណែកក្មេងៗត្រូវបានចាប់ធ្វើជាទាហាន។
០៩-ប្រទេសស៊ូដង់
ប្រទេសស៊ូដង់ បានធ្លាក់នៅក្នុងភ្លើងសង្គ្រាមស៊ីវិលអស់រយៈពេលជាង៦០ឆ្នាំ។ សង្គ្រាមស៊ីវិល ដែលកើតឡើងសម្រាប់ប្រទេសមួយនេះដំបូង គឺសង្គ្រាមរវាងក្រុមអ្នកកាន់សាសនាអ៉ីស្លាមខាងជើង និងក្រុមអ្នកកាន់សាសន៍គ្រឹស្ត ព្រមទាំងសង្គ្រាមជាមួយនឹងកុលសម្ព័ន្ធខាងត្បូង នៅចន្លោះឆ្នាំ១៩៥៥ ដល់១៩៧២។ បន្ទាប់មកទៀត ក៏កើតមានសង្គ្រាមសាសនា និងប្រេង ខណៈដែលសង្គ្រាមដំបូងមិនទាន់ត្រូវបានបញ្ចប់ ដោយបទឈប់បាញ់គ្នាផងនោះ។ ភាពតានតឹងនៅតែបន្ត កើតមានរហូតបង្កជាសង្គ្រាមស៊ីវិល ថ្មីមួយទៀត បានផ្ទុះឡើងនៅឆ្នាំ១៩៨២ ដល់ឆ្នាំ២០០៥។ ជម្លោះនៅស៊ូដង់ បានបំផ្លិចបំផ្លាញ ប្រទេសយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ នៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រអាហ្វ្រិក រហូតដល់នៅឆ្នាំ២០១១ ប្រទេសស៊ូដង់ខាងត្បូងបានបំបែកចេញ និងទទួលបានរដ្ឋាភិបាលឯករាជ្យ។ គ្រប់យ៉ាងមិនទាន់បញ្ចប់នោះទេ នៅឆ្នាំ២០១៣ ប្រទេសមួយនេះ បានកើតមានភ្លើងសង្គ្រាមស៊ីវិលម្ដងទៀត និងបានអូសបន្លាយរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ។
១០-ប្រទេសសៀរ៉ា ឡេអូន (Sierra Leone)
ជាប្រទេសមួយជួបនឹងសង្គ្រាមស៊ីវិលអស់រយៈពេល១១ឆ្នាំ ដោយសារការធ្វើរដ្ឋប្រហារយោធាជាច្រើនដង។ សង្គ្រាមនេះ បានសម្លាប់មនុស្សប្រមាណជាង ៥៥,០០០នាក់ និងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធជាច្រើនត្រូវបានបំផ្លិចបំផ្លាញ ឬអាចលើសពីនេះ ប្រសិនបើគ្មានអន្តរាគមន៍ពីអង់គ្លេស និងអាមេរិក។ បើទោះបីជាប្រទេសមួយនេះ បានទទួលសន្ដិភាពតាំងពីឆ្នាំ ២០០២ រហូតមកក្ដី ក៏ប្រទេសក្នុងតំបន់អាហ្វ្រិកមួយនេះ នៅតែមិនទាន់មានការអភិវឌ្ឍន៍ច្រើននោះទេ ម្យ៉ាងទៀតឲ្យតែរំលឹកដល់រឿងសង្គ្រាម ពលរដ្ឋនៃប្រទេសនេះ បានបង្ហូរទឹកភ្នែកដោយមិនដឹងខ្លួន៕
