(ភ្នំពេញ)៖ លោក ប្លុង សីហៈ ប្រធានការិយាល័យដែនដីនគរូបនីយកម្មនិងសំណង់ខណ្ឌពោធិ៍សែនជ័យ និងជាប្រធានក្រុមវាលទី៦នៃកម្មវិធីអនុវិស័យរដ្ឋបាលដីធ្លីរាជធានីភ្នំពេញ បានបន្តជំរុញឱ្យមន្ត្រីនិងបុគ្គលិកក្រោមឱវាទធ្វើយ៉ាងណាយកចិត្តទុកដាក់ពន្លឿន និងពង្រឹងបន្ថែមទៀតចំពោះការចុះបញ្ចីដីធ្លីមានលក្ខណៈជាប្រព័ន្ធជូនប្រជាពលរដ្ឋ។

ការពន្លឿននេះ ដើម្បីជាការឆ្លើយតបស្របតាមការដឹកនាំរបស់ លោក ហែម ដារិទ្ធ អភិបាលខណ្ឌ ពិសេសលោក ឃួង ស្រេង អភិបាលរាជធានីភ្នំពេញ។

លោក ប្លុង សីហៈ បានបន្តជុំរុញពន្លឿននិងពង្រឹងការងារបន្ថែមដល់មន្ត្រីនិងបុគ្គលិកក្រោមឱវាទនេះ នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំត្រួតពិនិត្យការងារប្រចាំខែមករា និងលើកទិសដៅបន្តការងារសម្រាប់ខែកុម្ភៈ នៃការចុះបញ្ចីដីធ្លីមានលក្ខណៈជាប្រព័ន្ធ នាថ្ងៃទី២ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២២។

ការចុះបញ្ជីដីធ្លីនិងការចេញប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិមាននីតិវិធីពីរ គឺការចុះបញ្ជីតាមការស្នើសុំរបស់ម្ចាស់ដីដែលគេឲ្យឈ្មោះថាការចុះបញ្ជីដាច់ដោយដុំ និងការចុះបញ្ជីមួយឃុំ-សង្កាត់ម្តងៗតាមការកំណត់របស់រាជរដ្ឋាភិបាល ដែលគេហៅថាការចុះបញ្ជីមានលក្ខណៈជាប្រព័ន្ធ។

ក្រោយពីរបបខ្មែរក្រហមដួលរលំទៅរាល់បណ្ណកម្មសិទ្ធិលើដីធ្លីនៅទូទាំងប្រទេស ត្រូវបាត់បង់ទាំងអស់។ ច្បាប់បានកំណត់លុបចោលរាល់របបកម្មសិទ្ធិទាំងអស់ ដែលមានមុនឆ្នាំ១៩៧៩។ ដើម្បីរៀបចំកសាងបញ្ជីដីធ្លី និងចេញបណ្ណកម្មសិទ្ធិដីធ្លីនៅទូទាំងប្រទេសឡើងវិញ ច្បាប់បានកំណត់បង្កើតនីតិវិធីពិសេសមួយគឺ «ការចុះបញ្ជីដីធ្លីមានលក្ខណៈជាប្រព័ន្ធ»។

ការចុះបញ្ជីដីធ្លីមានលក្ខណៈជាប្រព័ន្ធ គឺជាការចុះបញ្ជីដីធ្លីដែលកើតចេញពីគំនិតផ្តួចផ្តើមរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល ដោយមិនចាំបាច់មានការស្នើសុំពីម្ចាស់ដីឡើយ។ រដ្ឋាភិបាលជាអ្នកកំណត់ជ្រើសរើសភូមិ ឬឃុំ-សង្កាត់ណាមួយដែលត្រូវធ្វើការចុះបញ្ជីដីធ្លី។

នីតិវិធីនៃការចុះបញ្ជីដីធ្លីមានលក្ខណៈជាប្រព័ន្ធនេះ ត្រូវចែកចេញជា៥ដំណាក់កាលសំខាន់ៗ៖

* ដំណាក់កាលទី១៖ ត្រៀមរៀបចំនៅក្នុងដំណាក់កាលនេះ រដ្ឋាភិបាលនឹងត្រូវធ្វើការប្រកាសកំណត់តំបន់វិនិច្ឆ័យថា តើត្រូវធ្វើការចុះបញ្ជីដីធ្លីនៅក្នុងឃុំណាមួយ ហើយអាជ្ញាធរត្រូវធ្វើការជូនដំណឹងដល់ប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងឃុំ-សង្កាត់ឲ្យបានជ្រាបអំពីការចុះបញ្ជីដីធ្លី ដើម្បីឲ្យប្រជាពលរដ្ឋត្រៀមខ្លួនចូលរួមក្នុងដំណើរការនេះ។ គណៈកម្មការមួយត្រូវបង្កើតឡើងដើម្បីជួយដល់ដំណើរការនៃការចុះបញ្ជីមានលក្ខណៈជាប្រព័ន្ធ។ គណៈកម្មការនេះមានសមាសភាពដូចតទៅ៖ អភិបាលខេត្ត-ក្រុងជាប្រធាន, អភិបាលស្រុក-ខណ្ឌជាសមាជិក, ប្រធានក្រុមបច្ចេកទេសវាស់វែងជាសមាជិក, មេឃុំ-ចៅសង្កាត់ ឬតំណាងក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់ជាសមាជិក, គ្រប់មេភូមិទាំងអស់នៅក្នុងឃុំ-សង្កាត់ជាសមាជិក, ចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យ២រូបដែលស្គាល់ប្រវត្តិដីនៅក្នុងឃុំជាសមាជិក។

* ដំណាក់កាលទី២៖ វាស់វែងនិងកសាងប្លង់សុរិយោដីម្ចាស់ដី គឺជាអ្នកកំណត់ព្រំជាមួយអ្នកជិតខាង។ ចំណែកមន្រ្តីបច្ចេកទេសគ្រាន់តែជាអ្នកចុះទៅវាស់វែងទៅតាមព្រំដែលចង្អុលបង្ហាញដោយម្ចាស់ដីតែប៉ុណ្ណោះ។ ដូច្នេះនៅក្នុងដំណាក់កាលនេះការចូលរួមចំណែកពីម្ចាស់ដីមានសារៈសំខាន់ណាស់។ ម្ចាស់ដីក៏ត្រូវត្រៀមនូវឯកសារចាំបាច់មួយចំនួនផងដែរ។ ឯកសារទាំងនេះរួមមានសំបុត្រកំណើត, អត្តសញ្ញាណបណ្ណសញ្ជាតិខ្មែរ, សៀវភៅគ្រួសារ, សៀវភៅស្នាក់នៅ, សំបុត្រអាពាហ៍ពិពាហ៍, បណ្តាំមរតក, សាលក្រមតុលាការ, លិខិតទិញ-លក់។ល។

* ដំណាក់កាលទី៣៖ ផ្សព្វផ្សាយអាជ្ញាធរត្រូវធ្វើការបិទផ្សាយជាសាធារណៈនូវប្លង់សុរិយោដី និងបញ្ជីឈ្មោះម្ចាស់ដីដើម្បីឲ្យប្រជាពលរដ្ឋពាក់ព័ន្ធអាចធ្វើការត្រួតពិនិត្យ និងតវ៉ាសុំធ្វើការកែប្រែប្រសិនបើមានកន្លែងមិនត្រឹមត្រូវ។

គួរបញ្ជាក់ថា នៅក្នុងដំណើរការចុះបញ្ជីនេះប្រសិនបើកើតមានវិវាទណាមួយដូចជាវិវាទរឿងព្រំដីជាដើម ភាគីជម្លោះអាចសុំឲ្យគណៈកម្មការរដ្ឋបាល ជួយដោះស្រាយ និងសម្រុះសម្រួលឲ្យ ដោយមិនចាំបាច់ប្តឹងផ្តល់គ្នាទៅដល់តុលាការនោះទេ។

* ដំណាក់កាលទី៤៖ វិនិច្ឆ័យនិងសម្រេចនៃដំណាក់កាលនេះ គឺមានពាក់ព័ន្ធតែជាមួយស្ថាប័នរដ្ឋតែប៉ុណ្ណោះ។ ផុតរយៈពេល៣០ថ្ងៃ ដែលបើកឲ្យមានការតវ៉ាមន្រ្តីមានសមត្ថកិច្ច ត្រូវធ្វើការពិនិត្យទៅលើប្លង់សុរិយោដី និងបញ្ជីឈ្មោះម្ចាស់ដីដែលត្រូវចុះក្នុងសៀវភៅគោលបញ្ជីដីធ្លី។ ដីទាំងឡាយណាដែលមិនជាប់មានទំនាស់ ហើយមិនមែនចូលជាដីរបស់រដ្ឋនឹងត្រូវចុះក្នុងសៀវភៅគោលបញ្ជីដីធ្លី ហើយប្រធានមន្ទីរភូមិបាលខេត្ត-ក្រុង នឹងចុះហត្ថលេខាលើបណ្ណកម្មសិទ្ធិស្ថាពរ។

* ដំណាក់កាលទី៥៖ ការចែកបណ្ណ គឺជាដំណាក់កាលចុងក្រោយ។ ក្រោយពីអាជ្ញាធរចុះហត្ថលេខាចេញបណ្ណហើយ បណ្ណទាំងនេះនឹងត្រូវចែកជូនដល់ម្ចាស់ដីវិញ។ ម្ចាស់ដីត្រូវទៅទទួលប័ណ្ណដោយផ្ទាល់ដៃ ហើយបណ្ណនេះគឺជាបណ្ណកម្មសិទ្ធិស្ថាពរ។

គួរបញ្ជាក់ទៀតថា បើទោះជាការចុះបញ្ជីលក្ខណៈជាប្រព័ន្ធនៅមិនទាន់បានចប់សព្វគ្រប់នៅទូទាំងប្រទេសក៏ដោយ ប៉ុន្តែការចុះបញ្ជីដាច់ដោយដុំទៅតាមការស្នើសុំរបស់ម្ចាស់ដី នៅតែអាចធ្វើទៅបានក្នុងពេលទន្ទឹមគ្នានេះ។

ដោយឡែក ចំពោះការចុះបញ្ជីដីធ្លីលក្ខណៈដាច់ដោយដុំ៖
ការចុះបញ្ជីដីធ្លីដាច់ដោយដុំនេះ ម្ចាស់កម្មសិទ្ធិអាចធ្វើស្នើសុំធ្វើបណ្ណនេះបាន ប៉ុន្តែមានតម្លៃថ្លៃតាមតម្លៃដែលបានកំណត់ដោយក្រសួងទៅតាមទីតាំងដីតាំងនៅ ហើយប្រជាជនភាគច្រើនច្រើនមិនមានលទ្ធភាពធ្វើបណ្ណនេះទុកនោះទេ បើមិនមានតម្រូវការចាំបាច់ក្នុងការលក់ដូរ។

ការចុះបញ្ជីដីធ្លីដាច់ដោយដុំនេះ អាចចែកជា៣ដំណាក់កាលសំខាន់ ឬជា៥ដំណាក់កាល៖

១៖ ការដាក់ពាក្យស្នុំសុំចុះបញ្ជីដីធ្លីដំបូងម្ចាស់ដីត្រូវដាក់ពាក្យសុំទៅការិយាល័យភូមិបាលស្រុក-ខណ្ឌ តាមរយៈមេឃុំ-ចៅសង្កាត់ដែលដីនោះតាំងនៅ។ មេឃុំ-ចៅសង្កាត់ នឹងត្រូវធ្វើការបញ្ជាក់លើចំណុចមួយចំនួនរបស់ម្ចាស់ដី និងអត្ដសញ្ញាណនៃការប្រើប្រាស់ដី។

២៖ ក្រុមការងារប្រតិបត្តិបន្ទាប់ពីបានទទួលការបញ្ជាក់ពីមេឃុំ ឬចៅសង្កាត់ដំណាក់កាលបន្ទាប់ គឺការស្នើសុំទៅសាលាស្រុក-ខណ្ឌដែលដីតាំងនៅ ដើម្បីមន្រ្តីសុរិយោដីស្រុកចុះវាស់វែងនិងកំណត់ព្រំដី។ ជាធម្មតានៅមុនពេលចុះវាស់វែងកំណត់ព្រំដី ក៏មានការជូនដំណឹងជាសាធារណៈ១៤ថ្ងៃ មុនពេលចុះវាស់ដើម្បីភាគីពាក់ព័ន្ធចូលរួម ឬតវ៉ា។ នៅក្នុងការវាស់វែងនេះម្ចាស់កម្មសិទិ្ធ និងម្ចាស់ដីដែលមានព្រំប្រទល់ជាប់គ្នារួមជាមួយសុរិយោដីសហការ ដើម្បីវាស់វែងដីដោយមានការឯកភាពទាំងសងខាង ក្រោយមកមន្រ្ដីនឹងមានគូសចេញជាប្លង់ក្បាលដី។

៣៖ ការបិទផ្សាយជាសាធារណ:នៅក្នុងការកសាងប្លង់សុរិយោដីនេះ សាលាស្រុក-ខណ្ឌត្រូវធ្វើការផ្សព្វផ្សាយជាសាធារណៈ។ នៅក្រោយពេលគូសប្លង់សុរិយោដីរួចហើយ ក៏មានការផ្សព្វផ្សាយជាសាធារណៈជាថ្មីម្តងទៀត អំពីប្លង់ដីនិងអត្តសញ្ញាណម្ចាស់ដីរយៈពេល៣០ថ្ងៃ ដើម្បីទុកឱកាសឲ្យបុគ្គលពាក់ព័ន្ធមានសិទ្ធិជំទាស់ ឬធ្វើការតវ៉ា។

៤៖ មន្រ្ដីពិនិត្យនិងសម្រេចប្រសិនបើគ្មានការតវ៉ាណាមួយទេនោះ អាជ្ញាធរស្រុក-ខណ្ឌនឹងរៀបចំធ្វើរបាយការណ៍ ទៅឲ្យសុរិយោដីថ្នាក់ខេត្ត-ក្រុងជាអ្នកពិនិត្យសម្រេចជាចុងក្រោយ។

៥៖ ការប្រគល់បណ្ណជាដំណាក់កាលចុងក្រោយដែលម្ចាស់សាម៉ីត្រូវទៅទទួលយកបណ្ណកាន់កាប់ដីធ្លី (ប្លង់រឹង) ដោយផ្ទាល់នៅសុរិយោដីខេត្ត-ក្រុង ដែលតាំងនៅដោយមានការផ្តិតមេដៃទទួលយកជាដើម៕