(អន្តរជាតិ)៖ ឆ្នាំ២០១៦ មិនមែនជាឆ្នាំល្អឡើយសម្រាប់ប្រទេសតួកគី។ យ៉ាងហោចណាស់មានការវាយប្រហារ ភេរវកម្ម ៣០ដង ធ្វើឡើងក្នុងប្រទេស ដែលបណ្តាលឲ្យមនុស្ស ៣០០នាក់ យ៉ាងតិចបានបាត់បង់ជីវិត។ រដ្ឋាភិបាលអង់ការ៉ាវិញ បានជួបនឹងការធ្វើរដ្ឋប្រហារ ដែលសម្លាប់ជិវិតមនុស្សអស់ ២៩០នាក់ ថែមទៀត។ ក្រោយពីនោះមករដ្ឋាភិបាលបានធ្វើបន្សុទ្ធកម្មប្រជាជនស៊ីវិលអស់ជាង ១០០,០០០នាក់ ក្នុងនោះមានអ្នកកាសែត អ្នកសិក្សា និងអ្នកធ្វើការក្នុងវិស័យនយោបាយផ្សេងទៀត ដែលពួកគេទាំងនេះ អ្នកខ្លះត្រូវបានគេបណ្តេញចេញពីការងារ និងអ្នកខ្លះទៀតត្រូវបានគេចាប់ឃុំខ្លួនទៀតផង។
ភ្នាក់ងារជាច្រើនវាយតម្លៃថា សេដ្ឋកិច្ចត្រូវបានធ្លាក់ចុះ។ ចំណែកផ្នែកយោធាវិញ តួកគីបានចូលរួមជាមួយស៊ីរី ដើម្បីដណ្តើមមកវិញនូវ «កន្លែងសុវត្ថិភាព» នៅតាមព្រំដែន ហើយនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្តដំបូងបំផុត ទាហានតួកគី បានសម្លាប់ឯកអគ្គរដ្ឋទូតរុស្ស៊ីកាលពីខែធ្នូ នៅក្រុងអង់ការ៉ា។ ប្រជាជនតួកគីរស់នៅរយៈពេលពាក់កណ្តាលឆ្នាំចុងក្រោយ ក្នុងភាពចលាចលមកដល់សព្វថ្ងៃ។
នៅដើមឆ្នាំ២០១៧វិញ ប្រជាជនបានជួបនឹងការវាយប្រហារមួយទៀត គឺការបាញ់សម្លាប់នៅក្លឹបរាត្រីទីក្រុងអ៊ីស្តង់ប៊ុល ដែលបណ្តាលអោយមនុស្ស ៣៩នាក់ បាត់បង់ជីវិត ដែលនេះ ជាការវាយប្រហារធ្ងន់ធ្ងរបំផុត ដែលរដ្ឋអ៊ីស្លាមធ្លាប់បានវាយលុកមកលើប្រទេសតួកគី និងជាការវាយប្រហារខ្នាតធំទី៨ ដែលបានធ្វើឡើងនៅប្រទេសនេះ រាប់គិតតាំងពីឆ្នាំ២០១៥។ រយៈពេល ០១ឆ្នាំចុងក្រោយនេះមនុស្ស ១៥០នាក់ ត្រូវបានគេសម្លាប់ភាគច្រើនជាជនទេសចរ។
ក្រោយការបាញ់សម្លាប់កាលពីដើមឆ្នាំ២០១៧ សភាបានពន្យាសភាពការណ៍បន្ទាន់ របស់រដ្ឋរយៈពេល ០៣ខែបន្ថែមទៀតក្រោយរដ្ឋប្រហារ ដែលបានកើតឡើងកាលពីថ្ងៃ១៥ ខែកក្កដា។ អជ្ញាធរបានចាប់ខ្លួនមនុស្សជាច្រើននាក់ និងបានបំបិទប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ ដូចរាល់ពេលមានបញ្ហានៅប្រទេសតួកគី រួមទាំងពេលដែលមានការបាញ់សម្លាប់ឯកអគ្គរដ្ឋទូតរុស្ស៊ី។ រដ្ឋអង់ការ៉ាបានប្រកាសផងដែរថា «រាល់ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយសង្គមទាំងអស់ នឹងត្រូវបានគេត្រួតពិនិត្យ។ ប៉ុន្តែការដាក់គំនាបរបស់គណបក្សកាន់អំណាច មិនឲ្យមានសេរីភាពផ្សព្វផ្សាយ បានធ្វើឲ្យប្រទេសតួកគីមិនមានសុវត្ថិភាព ហើយយកទង្វើរបស់រដ្ឋាភិបាល ក្នុងការធ្វើបន្សុទ្ធកម្មក៏មិនបានរួមចំណែកជួយអ្វីដែរ។
ជាក់ស្តែងរដ្ឋអ៊ីស្លាមគឺគ្រាន់តែជាផ្នែកតូចមួយ នៃគោលដៅរបស់តួកគី ក្នុងរយៈពេលពីរឆ្នាំចុងក្រោយនេះប៉ុណ្ណោះ។ ក្នុងខែធ្នូពួកសកម្មប្រយុទ្ធឃើដ បានធ្វើការវាយប្រហារអត្តឃាតបី ដូចជាការបំផ្ទុះគ្រាប់បែកនៅទីក្រុងអ៊ីស្តង់ប៊ុល និងពីរដងផ្សេងទៀតនៅកណ្តាលប្រទេសតួកគី បានសម្លាប់មនុស្សសរុប ៥៨នាក់ និងរបួសច្រើនជាង ១៥០នាក់ទៀត។
ការកើនឡើងនៃលទ្ធិជ្រុលនិយមនេះ ត្រូវបានគេទាយដឹងទុកជាមុន។ កាលពីខែកក្កដាឆ្នាំ ២០១៥ ការចរចាសន្តិភាពទីក្រុងអង់ការ៉ា ជាមួយគណបក្សឃើដពលករបំបែក (PKK) ដែលជាអង្គការភេរវកម្មមួយ ដែលបានកំណត់បានបញ្ចប់ក្រោយការវាយប្រហារ រយៈពេលពីរឆ្នាំ។ PKK ដែលបានវាយប្រយុទ្ធគ្នាជាមួយរដ្ឋតួកគី អស់បួនទសវត្សរ៍មកហើយ មិនដែលមានរដ្ឋាភិបាលតួកគី ចរចាជាមួយ Abdullah Ocalan មេដឹកនាំជាមេដឹកនាំដែលស្ថិតនៅក្នុងពន្ធនាគារឡើយ មុនគណបក្សកាន់អំណាច AKP ទទួលដំណែង។
ការបញ្ឈប់ការវាយប្រហារក្នុងឆ្នាំ២០១៣ ជាអំឡុងពេលមិនធ្លាប់មានពីមុនមក ជាឱកាសផ្តល់ជូននូវភាពស្ងប់ស្ងាត់ផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចសង្គម។ ក្មេងជំនាន់ក្រោយជនជាតិឃើដជាច្រើននាក់ បានខឹងសម្បារនឹងលោកប្រធានាធិបតី តួកគី លោក រ៉េសិប តាយយីប អេដូហ្គេន ដែលបានប្តូរចិត្តមិនចង់បានសន្តិភាពវិញ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៥។
ក្រោយដំណើរការសន្តិភាព ដែលមានតែក្នុងក្រដាសក្នុងឆ្នាំ២០១៥ ជនជាតិឃើដដែលមានសម្ព័ន្ធមិត្តនឹងបក្ស PKK បានបន្តការធ្វើការវាយប្រហារ ជាមួយប្រទេសតួកគីសាជាថ្មីម្តងទៀត ធ្វើសង្គ្រាមពីភូមិស្រុកភាគអាគ្នេយ៍ មកកាន់ទីក្រុង ក្នុងនោះការវាយប្រហារធ្ងន់ធ្ងរមានដូចជា ការធ្វើការវាយប្រហារអត្តឃាតបំផ្ទុះគ្រាប់បែក នៅទីក្រុងអង់ការ៉ា និងអ៊ីស្តង់ប៊ុល ជាដើម។ រួមគ្នាជាមួយបក្សឃើដមួយទៀត គឺ TAK ក្រុមទាំងនេះសម្លាប់ជីវិតមនុស្សអស់ ៣០០នាក់ ក្នុងការបំផ្ទុះគ្រាប់បែក ៣០ដង តាំងពីខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៥ ក្នុងនោះគោលដៅមួយរូបរបស់ពួកគេ គឺមេដឹកនាំបក្សសាធារណៈរដ្ឋ លោក Kemal Kilicdaroglu ដែលនៅតែទទួលរងការគំរាមកំហែង ទោះបីជាលោករួចផុតជីវិត ពីការវាយប្រហារក៏ដោយ។
រដ្ឋាភិបាលអង់ការ៉ា រវល់ពេញដៃដោយសារគណបក្ស PKK និងសាខាជាច្រើនដែលមាននៅក្នុងប្រទេសតួកគី។ ប៉ុន្តែខណៈដែលការប្រកួតទាំងពីរបានអូសបន្លាយរយៈពេលយូរ វាហាក់ដូចជាច្បាស់ខ្លាំងឡើងថា ការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងពួកសកម្មប្រយុទ្ធឃើដ ធ្វើឲ្យមានការប៉ះពាល់ដល់តស៊ូប្រឆាំងនឹងរដ្ឋអ៊ីស្លាម។
ចាប់តាំងពីដើមសង្គ្រាមស៊ីវិលនៅស៊ីរី តួកគីបានរួមដៃគ្នាគាំទ្ររដ្ឋអ៊ីស្លាម និងក្រុមជីហាដដទៃទៀតធ្វើអោយ ប្រទេសសម្ព័ន្ធមិត្តលោកខាងលិចរបស់ខ្លួនពិសេស សហរដ្ឋអាមេរិក មានការភ្ញាក់ផ្អើលយ៉ាងខ្លាំង។ យើងមិនច្បាស់ឡើយថា ប្រទេសតួកគីបានអនុញ្ញាតដោយផ្ទាល់ ឬយ៉ាងណា ប៉ុន្តែរដ្ឋអ៊ីស្លាម និង ក្រុមជីហាដនិយមផ្សេងទៀត បានតាំងទីកន្លែងរបស់ពួកគេនៅទីក្រុងអ៊ីស្តង់ប៊ុល, អង់ការ៉ា និងទីក្រុងដទៃទៀតនៅក្បែរព្រំដែនតួកគី និងស៊ីរីនេះ។
ក្រុមអ៊ីស្លាមរ៉ាឌីកាល់ផ្ទាល់របស់តួកគី បានបង្ហាញភាពងាយស្រួលឲ្យក្រុមជីហាដ ប្រទេសស៊ីរីគឺមានដូចជា Hay'at និង Tahrir al-Sham (HTS បានគេស្គាល់ថា ជា Jabhat ហ្វាតា al-Sham និង Jabhat អាល់-Nusra) និង Ahrar al-Sham ដើម្បីប្រមូលបក្សពួកបន្ថែម។
លើសពីបណ្តាញផ្ទាល់នៅប្រទេសតួកគី វត្តមានរបស់ក្រុមជីហាដ អនឡាញក្នុងប្រទេសតួកគីកំពុងកើនឡើង។ ជាការពិតណាស់ ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយសង្គមបានក្លាយជាវេទិកា កំពូលដើម្បីជ្រើសរើសមនុស្សបន្ថែមឲ្យរដ្ឋអ៊ីស្លាម IS និងក្រុមជ្រុលនិយមបច្ចេកវិទ្យា បទពិសោធផ្សេងទៀត។ ខណៈពេលដែលតួកគីបានដាក់ច្បាប់លើប្រព័ន្ធ ផ្សព្វផ្សាយការបង្ក្រាបលើក្រុមជីហាដមានតិចតួចណាស់ ខណៈពេលដែលរដ្ឋាភិបាលកាន់កាប់ដោយបក្ស AKP បានពង្រីកការគ្រប់គ្រងលើបក្សដែលមានទំនោរថា ប្រឆាំងនឹងរដ្ឋាភិបាល។
មកដល់ឆ្នាំ២០១៥ យោធាជាប់ដៃនឹងពួកជីហាដ ប្រឆាំងនឹងរបប បាស្សា អាល់ អាស្សាដ (និងជនជាតិភាគតិចទាំងអស់) ក្នុងប្រទេសស៊ីរី អស់រយៈពេលពីរឆ្នាំមកហើយ ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយនេះមិនមែនជាអ្វី ដែលកំពុងកើតឡើងទៀតឡើយ។ ព្រំប្រទល់ភាគខាងជើងជាប់ប្រទេសស៊ីរី កាន់តែមានសំពាធខ្លាំងឡើងជាមួយគ្នានឹងការប៉ះទង្គិចគ្នានឹងរដ្ឋអ៊ីស្លាម បណ្តាញរដ្ឋអ៊ីស្លាមក៏កាន់តែរីករាលដាលនៅទូទាំងប្រទេស អ្វីដែលអាក្រក់បំផុតអាចនឹងកើនមានឡើងក្នុងប្រទេសតួកគី។
ទីក្រុងអង់ការ៉ាបានអះអាងខ្លួនបានបង្ក្រាប អំពើភេរវកម្ម ៣៥០ករណី មិនឲ្យកើតឡើង។ បើនេះជាការពិត វាជាសមិទ្ធិផលលេចធ្លោមួយ។ ប៉ុន្តែបរិមាណនៃការបង្ហូរឈាម ដែលទាក់ទងនឹងភេរវកម្មតួកគី បានទទួលរងនៅពីរឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ពិតជាច្រើន លើសលប់មិនអាចទទួលយកបានឡើយ ។ លទ្ធភាពនៃអំពើហិង្សានៅតែបន្តគំរាមកំហែងដល់សន្តិសុខរបស់ប្រទេសតួកគី ព្រមទាំងប្រទេសជិតខាងជាសម្ព័ន្ធមិត្តរបស់ខ្លួន។
សូមរង់ចាំតាមដានទស្សនា ភាគ២ នៅថ្ងៃស្អែក៕
