(កាតា)៖ យោងតាមសារព័ត៌មានបរទេសមួយ កាលពីពេលថ្មីៗនេះបានចុះផ្សាយថា ហេតុផលដែលជម្រុញឱ្យប្រទេសជាសម្ព័ន្ធមិត្តក្នុងតំបន់ កាត់ផ្តាច់ទំនាក់ទំនងការទូតជាមួយប្រទេសកាតា ដែលបានបង្កភាពងឿងឆ្ងល់ជាខ្លាំងសម្រាប់មនុស្សគ្រប់គ្នានោះ គឺដោយសារប្រទេសនេះផ្តល់មូលនិធិឧបត្ថម្ភដល់អំពើភេរវកម្ម។
យ៉ាងនេះក្តី ហេតុផលពិតប្រាកដដែលនៅពីក្រោយវិបត្តិការទូតនេះ មិនមែនជារឿងសាមញ្ញនោះឡើយ វាមានពាក់ព័ន្ធនឹងរឿងរ៉ាវដ៏ចម្រូងចម្រាស ដែលបានអូសបន្លាយអស់រយៈពេលជាយូរមកហើយ នោះគឺ «ភាពលេចមុខលេចមាត់របស់ប្រទេសកាតា ក្នុងនាមជាប្រទេសនាំចេញឧស្ម័នធម្មជាតិធំមួយ លំដាប់ពិភពលោក»។
រំលឹកដល់ហេតុការណ៍កាលពីឆ្នាំ២០១២បន្តិច ដោយវាមានពាក់ព័ន្ធនឹងប្រទេសកាតា ព្រមទាំងបង្ហាញយ៉ាងច្បាស់ពីដើមហេតុនៃសង្គ្រាមនៅស៊ីរី ដែលបន្តអូសបន្លាយដល់បច្ចុប្បន្ន ត្រូវបានគេឱ្យឈ្មោះថា «សង្គ្រាមបំពង់បង្ហូរឧស្ម័ន»។ កាលពីប៉ុន្មានឆ្នាំមុន ប្រទេសកាតាមានមហិច្ឆតាចង់តបំពង់ បង្ហូរឧស្ម័នដោយផ្ទាល់ទៅអឺរ៉ុប តែត្រូវឆ្លងកាត់ដែនដីមួយចំនួនក្នុងនោះមានទាំងស៊ីរីផងដែរ។ ជាការពិត រុស្ស៊ីមិនចង់ឱ្យបំណងរបស់កាតាសម្រេចបានឡើយ ព្រោះថា ប្រសិនបើប្រទេសកាតាអាចបង្ហូរឧស្ម័នដោយផ្ទាល់ទៅអឺរ៉ុបបាន វានឹងធ្វើឱ្យអឺរ៉ុបកាត់បន្ថយការពឹងផ្អែកទាំងស្រុង ទៅលើឧស្ម័នរបស់ខ្លួន។
ដោយសម្លឹងឃើញផលប្រយោជន៍ពីរឿងនេះ រដ្ឋាភិបាលអាមេរិកក្រោមការដឹកនាំរបស់ លោក អូបាម៉ា បានលូកដៃ ព្រមទាំងមានចេតនាចង់ទម្លាក់ លោក បាស្សា អាល់ អាស្សាដ ក្រោមលែសថា ប្រកាន់របបផ្តាច់ការ តែការពិតដោយសារមេដឹកស៊ីរីរូបនេះ បានបដិសេធមិនព្រមតាមសំណើរបស់កាតា ដែលចង់ដាក់បំពង់បង្ហូរ ឆ្លងកាត់ដែនដីរបស់ខ្លួនទៅអឺរ៉ុប។ វាអាចជាហេតុផលគ្រប់គ្រាន់ក្នុងការពន្យល់ថា ហេតុអ្វីរុស្ស៊ី ព្យាយាមការពារអំណាចលោក បាស្សា អាល់ អាស្សាដ បែបនេះគឺដើម្បីឱ្យប្រទេសស៊ីរីរួចផុតពីកណ្តាប់ដៃ នៃរដ្ឋាភិបាលដែលជាអាយ៉ងអាមេរិក។
មូលហេតុដែលធ្វើឱ្យឧស្ម័នធម្មជាតិ ក្លាយជាប្រភពនៃវិបត្តិនៅកាតានេះ បានចាប់ផ្តើមឡើងតំាំងពីឆ្នាំ១៩៩៥មកម្ល៉េះ គឺនៅពេលដែលឧបទ្វីបអារ៉ាប់ នាំចូលឧស្ម័នធម្មជាតិពីប្រទេស កាតា ដែលជាប្រភពឧស្ម័នដ៏ធំមួយរបស់ពិភពលោក។ ឆ្នេរភាគខាងជើង បានផ្តល់ឱ្យប្រទេសកាតានូវភោគទ្រព្យ ឧស្ម័នជាច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់។
ជាលទ្ធផលសេដ្ឋកិច្ចរបស់កាតា ចាប់ផ្តើមកើនឡើងយ៉ាងឆាប់រហ័សប្រហាក់ប្រហែលនឹងប្រទេស អារ៉ាប៊ីសាអូឌីតផងដែរ ដែលពឹងផ្អែកទៅលើធនធានប្រេងឆៅ ដ៏ច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់របស់ខ្លួន។ ធនធានឧស្ម័ននេះបានកែប្រែមុខមាត់ប្រទេសកាតា មិនត្រឹមតែក្លាយជាប្រទេសអ្នកមានលើពិភពលោក ដែលមានប្រាក់ចំណូលប្រចាំឆ្នាំ សម្រាប់ប្រជាពលម្នាក់ៗរហូតដល់ ១៣០ពាន់ដុល្លារប៉ុណ្ណោះទេ ថែមទាំងជាប្រទេសនាំចេញឧស្ម័នរាវធំមួយ លំដាប់ពិភពលោកផងដែរ។
ភាពលេចត្រដែតដោយសារឧស្ម័ននេះ បានជម្រុញឱ្យកាតាអាចផ្តាច់ខ្លួន ចេញពីភាពចំណុះឱ្យប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអូឌីត ដែលជាប្រទេសផលិតប្រេងដ៏សម្បើម និងជាដៃគូក្រុមប្រឹក្សាកិច្ចសហប្រតិបត្តិការរបស់ប្រទេសកាតា នៅតំបន់ឈូងសមុទ្រ។ វាបានផ្តល់ឱកាសដល់ប្រទេសកាតាដ៏តូចមួយនេះ បញ្ចប់ភាពលេចធ្លោរបស់ប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអូឌីត ដែលជាប្រទេសជិតខាងរបស់ខ្លួន។ និយាយឱ្យខ្លី ក្នុងរយៈពេលពីរទសវត្សរ៍កន្លងទៅនេះ កាតា បានក្លាយជាមហាអំណាចនាំចេញឧស្ម័នធម្មជាតិ ធំជាងគេតែមួយគត់ប្រចាំតំបន់ ដោយមានតែក្រុមហ៊ុន Gazprom របស់រុស្ស៊ីប៉ុណ្ណោះ ដែលអាចប្រកួតប្រជែងជាមួយកាតាបាន លើការនាំចេញឧស្ម័នធម្មជាតិនេះ។
រឿងនេះបង្កឱ្យអារ៉ាប៊ីសាអូឌីត និងប្រទេសមួយចំនួនទៀតក្នុងតំបន់មិនសប្បាយចិត្ត ដោយចោទកាតាថា ជាប្រទេសគាំទ្រភេរវករ ព្រមទាំងប្រកាសកាត់ផ្តាច់ទំនាក់ទំនងកាទូត និងបិទច្រកព្រំដែនរបស់ខ្លួន ដែលជាច្រកផ្លូវគោកតែមួយគត់របស់កាតា។
ក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំកន្លងទៅនេះ ប្រទេសកាតាដឹងច្បាស់ថា រុស្ស៊ីច្បាស់ជាមិនអនុញ្ញាតឱ្យខ្លួន ដាក់បំពង់បង្ហូរឧស្ម័នឆ្លងកាត់ស៊ីរីបាននោះទេ ទើបកាតាដាក់ចេញនូវយុទ្ធសាស្ត្រឆ្ពោះទៅរកការគាំទ្ររុស្ស៊ី។ ជាក់ស្តែងកាលពីឆ្នាំមុន ប្រទេសមួយនេះបានព្រមព្រៀងធ្វើការវិនិយោគជាទឹកប្រាក់ចំនួន ២.៧ពាន់លានដុល្លារក្នុងក្រុមហ៊ុនប្រេងរុស្ស៊ី Rosneft បើទោះបីជាប្រទេសកាតា បានក្លាយជាម្ចាស់ផ្ទះនៃវត្តមានយោធាអាមេរិក ច្រើនជាងគេក្នុងតំបន់ក្តី។
យុទ្ធសាស្ត្រនេះ បានបន្ថែមក្តីបារម្ភកាន់តែខ្លាំងថែមទៀតដល់សត្រូវរបស់កាតា ហើយពួកគេយល់ថា កាតាកំពុងក្លាយជាប្រទេសដែលគាំទ្រយ៉ាងសកម្មទៅលើ សម្ព័ន្ធរុស្ស៊ី អ៊ីរ៉ង់ និងស៊ីរី។
ជាលទ្ធផលវាជម្រុញឱ្យប្រទេសនេះ កាន់តែមានកំណើនហិរញ្ញវត្ថុ និងនយោបាយដោយភាពឯករាជ្យ។ លោក Jim Krane អ្នកស្រាវជ្រាវផ្នែកថាមពលម្នាក់បានលើកឡើងថា «ប្រទេសកាតាដែលធ្លាប់តែជាប្រទេសចំណុះឱ្យអារ៉ាប៊ីសាអូឌីត ប៉ុន្តែពេលនេះបានប្រើប្រាស់ធនធានឧស្ម័នរបស់ខ្លួន ដើម្បីទាញយកឯករាជ្យភាពដោយខ្លួនឯងវិញម្តង។
ជាងនេះទៅទៀតនោះ ឧស្ម័នធម្មជាតិរបស់កាតា មិនបានឱ្យប្រទេសនេះ ជាប់ក្រោមសម្ពាធនយោបាយអ្វីឡើយនាពេលកន្លងមក។ ហេតុផលទាំងនេះជម្រុញឱ្យ បណ្តាប្រទេសក្នុងតំបន់មិនស្កប់ចិត្ត និងតែងតែរង់ចាំឱកាសដើម្បីច្រឹបស្លាបប្រទេសអ្នកមាន ដ៏តូចមួយនេះចោលជានិច្ច។
សារព័ត៌មាន Bloomberg បានបន្ថែមថា «មិនយូរប៉ុន្មានឱកាសដែលពួកគេរង់ចាំក៏មកដល់ នោះគឺដំណើរទស្សនកិច្ចនាពេលថ្មីៗនេះរបស់ លោក ដូណាល់ ត្រាំ ក្នុងប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអូឌីត បន្ទាប់ពីលោកបានស្នើបណ្តាប្រទេសទាំងអស់ កាត់ផ្តាច់ទំនាក់ទំនងពីអ៊ីរ៉ង់។ ឆ្លើយតបបញ្ហានេះ កាតាបានប្រកាសបដិសេធជាផ្លូវការ។ នេះហើយជាឱកាសដែលបណ្តាប្រទេសទាំងអស់ក្នុងតំបន់ ព្រួតគ្នាសង្កត់កប្រទេសកាតាក្រោមលែសថា ជាប្រទេសគាំទ្រភេរវករ ខណៈដែលអាមេរិកកំពុងបែរខ្នងដាក់ ដោយភ្លេចថាប្រទេស កាតាជាជម្រកនៃមូលដ្ឋានយោធាដ៏សំខាន់ របស់អាមេរិកប្រចាំតំបន់នេះ»។
សំនួរដែលនៅតែត្រូវការពេលវេលា ដើម្បីទទួលបានចម្លើយពេលនេះគឺថា តើអាមេរិកនឹងត្រូវបង្ហាញឥរិយាបទ ឬដោះស្រាយវិបត្តិនេះដូចម្តេច ជៀសវាងកុំឲ្យបាត់បង់ផលប្រយោជន៍ពីភាគីនៃជម្លោះទាំងពីរ នោះគឺពិភពអារ៉ាប់ និងប្រទេសកាតា?
បកប្រែ និងសម្រួលដោយ៖ អ៊ឹត ចណ្ណា
