(គែរ)៖ ក្រុមហាម៉ាស នៅថ្ងៃពុធ ទី៣១ ខែកក្កដានេះបានឱ្យដឹងថាមេដឹកនាំរបស់ខ្លួន គឺលោក Ismail Haniyeh ត្រូវបានសម្លាប់ នៅក្នុងនិវេសនដ្ឋានរបស់លោក ក្នុងទីក្រុងតេហេរ៉ង់ ប្រទេសអ៉ីរ៉ង់។ នៅក្នុងសេចក្ដីថ្លែងការណ៍របស់ខ្លួន ក្រុមហាម៉ាសបានសម្ដែងមរណទុក្ខចំពោះការស្លាប់របស់លោក Haniyeh និងបានចោទប្រកាន់ថាអ៉ីស្រាអែលជាអ្នកសម្លាប់លោក Haniyeh។ ហាម៉ាសមិនបានបញ្ជាក់ថាតើមេដឹកនាំផ្នែកនយោបាយរូបនេះត្រូវបានសម្លាប់ដោយវិធីណា ឬក៏កាលបរិច្ឆេទលម្អិតនោះទេ។ ប៉ុន្តែ ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយអ៉ីរ៉ង់បានរាយការណ៍ថាលោក Haniyeh ត្រូវបានសម្លាប់ក្នុងការវាយប្រហារតាមផ្លូវអាកាសមួយដែលទំនងជាមីស៊ីលបាញ់ពីលើអាកាស។

បើតាមក្រុមហាម៉ាស លោក Haniyeh បានធ្វើដំណើរទៅកាន់ទីក្រុងតេហេរ៉ង់ ដើម្បីចូលរួមក្នុងពិធីស្បថចូលកាន់តំណែងរបស់ប្រធានាធិបតីថ្មីរបស់អ៉ីរ៉ង់ លោក Masoud Pezeshkian។ អ៉ីស្រាអែលមិនបានធ្វើអត្ថាធិប្បាយអ្វីនៅឡើយទេ។ ក្នុងនាមជាមេដឹកនាំនយោបាយមួយរូបរបស់ហាម៉ាស លោក Haniyeh គឺជាមនុស្សម្នាក់ដែលបានដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់ ក្នុងកិច្ចការការទូត រួមទាំងកិច្ចចរចាស្វែងរកបទឈប់បាញ់នៃសង្រ្គាមហ្កាហ្សាជាមួយអ៉ីស្រាអែល។ ជុំវិញការស្លាប់របស់លោក Haniyeh ដែរ ខាងសេតវិមានថាបានទទួលដំណឹងហើយ ខណៈថ្លែងចេញពីប្រទេសហ្វីលីពីន នៅថ្ងៃពុធនេះ រដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិអាមេរិក លោក Lloyd Austin បាននិយាយថាលោកមិនគិតនោះទេថាសង្រ្គាមក្នុងតំបន់មជ្ឈិមបូព៌ា មិនអាចបញ្ចៀសបាន ប៉ុន្តែប្រសិនបើអ៉ីស្រាអែលរងការវាយប្រហារ នោះសហរដ្ឋអាមេរិកនឹងធ្វើអន្តរាគមន៍ការពារអ៉ីស្រាអែល។

* តើលោក Haniyeh ជានរណា?
លោក Ismail Haniyeh កើតនៅឆ្នាំ១៩៦២ នៅឯជំរំជនភៀសខ្លួន Shati ស្ថិតនៅភាគខាងជើងនៃទីក្រុងហ្កាហ្សា។ លោក និងគ្រួសារត្រូវបានបណ្ដេញចេញពីផ្ទះសម្បែងរបស់ខ្លួន នៅឆ្នាំ១៩៤៨ ក្នុងទីក្រុងមួយដែលសព្វថ្ងៃជាទីក្រុង Ashkelon របស់អ៉ីស្រាអែល។ លោកបានសិក្សារៀនសូត្រនៅសាលារៀនគ្រប់គ្រងដោយទីភ្នាក់ងារអង្គការសហប្រជាជាតិ សម្រាប់ ប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីន ឬហៅកាត់ថា UNRWA មុននឹងបញ្ចប់ការសិក្សាផ្នែកអក្សរសាស្ត្រអារ៉ាប់នៅសាកលវិទ្យាល័យ Islamic University of Gaza។ លោក Haniyeh បានឡើងតំណែងជា បន្តបន្ទាប់ នៅក្រោមការត្រួសត្រាយផ្លូវពីគ្រូរបស់លោក គឺលោក Ahmed Yassin ដែលជាមេដឹកនាំ និងជាស្ថាបនិករបស់ក្រុមហាម៉ាស។ លោក Haniyeh និងលោក Yassin បានក្លាយជាគោលដៅប៉ុនប៉ងធ្វើឃាតរបស់អ៉ីស្រាអែលក្នុងឆ្នាំ២០០៣ ហើយមួយក្រោយមក ទើបលោក Yassin ត្រូវបានយោធាអ៉ីស្រាអែលសម្លាប់។

លោក Haniyeh ត្រូវបានតែងតាំងជាមេដឹកនាំក្រុមហាម៉ាស ក្នុងតំបន់ហ្កាហ្សា នៅឆ្នាំ២០០៦។ ក្នុងឆ្នាំនោះដែរ លោកបានកាន់តំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រីប៉ាឡេស្ទីននៃរដ្ឋាភិបាលរួបរួមជាតិ បានមួយរយៈពេលខ្លី។ រដ្ឋាភិបាលរួបរួមនេះត្រូវបានរំលាយចោល ក្រោយមានភាពតានតឹងជាច្រើនខែរវាងក្រុមចលនាប៉ាឡេស្ទីន។ នៅឆ្នាំ២០១៧ លោកបានក្លាយជាមេដឹកនាំការិយាល័យ នយោបាយរបស់ក្រុមហាម៉ាស។ លោក Haniyeh ធ្លាប់ត្រូវបានយោធាអ៉ីស្រាអែលចាប់ខ្លួន និងជាប់ឃុំក្នុងពន្ធនាគារអ៉ីស្រាអែលអំឡុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៨០ និងឆ្នាំ១៩៩០។ លោកបានដឹកនាំ កិច្ចការរបស់ក្រុមហាម៉ាស ចេញពីប្រទេសកាតា និងតួកគីជាទីដែលលោករស់នៅនិរទេសខ្លួន។ កូនប្រុស៣នាក់របស់លោក Haniyeh ត្រូវបានសម្លាប់ក្នុងការវាយប្រហារតាមផ្លូវអាកាសរបស់ អ៉ីស្រាអែលលើតំបន់ហ្កាហ្សាកាលពីខែមេសា ហើយនៅខែមិថុនា ប្អូនស្រីម្នាក់ទៀតរបស់លោកក៏បានស្លាប់ផងដែរ។

* តើការស្លាប់របស់លោក Haniyeh មានន័យយ៉ាងណាចំពោះក្រុមហាម៉ាស និងសង្រ្គាមហ្កាហ្សា?
លោក Ibrahim Madhoum ជាអ្នកវិភាគម្នាក់មានទំនាក់ទំនងជិតស្និទ្ធនឹងហាម៉ាស បាននិយាយថាការធ្វើឃាតលោក Haniyeh គឺជាការបាត់បង់ដ៏ធំធេងមួយរបស់ក្រុមហាម៉ាស ប៉ុន្តែ វាមិនមែនជាទីបញ្ចប់របស់ហាម៉ាសនោះទេ។ តាមអ្នកវិភាគរូបនេះ ហាម៉ាសធ្លាប់បានភ្លក់រសជាតិដែលមេដឹកនាំរបស់ខ្លួនត្រូវបានសម្លាប់ជាច្រើនលើកមកហើយ ក្នុងនោះរួមមានទាំងលោក Ahmed Yassin និងលោក Abdel Aziz Rantisi ដែលសុទ្ធសឹងជាសហស្ថាបនិករបស់ហាម៉ាស ត្រូវបានអ៉ីស្រាអែលសម្លាប់។ លោក Madhoum បន្ថែមទៀតថាការសម្លាប់លោក Haniyeh ក៏បានបញ្ជាក់ដែរថា វាមិនមានឡើយ «បន្ទាត់ក្រហម» នៅក្នុងសង្រ្គាមរវាងអ៉ីស្រាអែល និងក្រុមហាម៉ាស។

ដោយឡែក លោក Abas Aslani ជាអ្នកវិភាគម្នាក់មកពីមជ្ឈមណ្ឌលសម្រាប់ការសិក្សាយុទ្ធសាស្ត្រតំបន់មជ្ឈិមបូព៌ា (Center for Middle East Strategic Studies) ក្នុងទីក្រុង តេហេរ៉ង់ យល់ថាការធ្វើឃាតលោក Haniyeh អាចនឹងធ្វើឱ្យជម្លោះកាន់តែក្ដៅគគុកឡើង។ ដ្បិតការធ្វើឃាតលោក Haniyeh ធ្វើឡើងនៅលើទឹកដីអ៉ីរ៉ង់ និងតែប៉ុន្មានម៉ោងប៉ុណ្ណោះ ក្រោយ ប្រធានាធិបតីអ៉ីរ៉ង់ថ្មី លោក Masoud Pezeshkian ស្បថចូលកាន់តំណែងជាផ្លូវការ។ នេះជារឿងដ៏អាម៉ាស់មួយដែលអាចនឹងបង្ខំឱ្យអ៉ីរ៉ង់ត្រូវតែចាត់វិធានការឆ្លើយតប។ លើសពីនេះទៅទៀត ការស្លាប់របស់លោក Haniyeh ទៀតសោត កើតមានឡើងចំពេលដែលតំបន់ទាំងមូលកំពុងប្រឈមមុខរួចទៅហើយ នឹងហានិភ័យផ្ទុះសង្រ្គាមទ្រង់ទ្រាយធំ បន្ទាប់ពីអ៉ីស្រាអែលបានអះអាងថា បានដឹកនាំការវាយប្រហារតាមផ្លូវអាកាសសម្លាប់មេបញ្ជាការជាន់ខ្ពស់ម្នាក់របស់ក្រុមហេសបូឡា លោក Fuad Shukr ក្នុងទីក្រុងបេរូត ប្រទេសលីបង់ កាលពីថ្ងៃអង្គារ ទី៣០ ខែកក្កដា។ ពោលគឺ ត្រឹមពេលតែប៉ុន្មានថ្ងៃ មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់២រូបរបស់ចលនាប្រដាប់អាវុធគាំទ្រដោយអ៉ីរ៉ង់ នៅក្នុងបក្សសម្ព័ន្ធ Axis of Resistance ត្រូវបានសម្លាប់។ នៅត្រង់នេះការចំណាត់ការឆ្លើយតប របស់អ៉ីរ៉ង់ ហេសបូឡា ហាម៉ាស រួមទាំងក្រុម​ Proxy ផ្សេងទៀតរបស់អ៉ីរ៉ង់ អាចនឹងកំណត់ពីទិសដៅនៃសង្រ្គាម ថាតើសង្រ្គាមទ្រង់ទ្រាយធំ ឬសង្រ្គាមច្រើនសមរភូមិអាចនឹងផ្ទុះឡើងក្នុងតំបន់ មជ្ឈិមបូព៌ាដែរ ឬក៏អត់?

បើតាមលោក Abas Aslani ការស្លាប់របស់លោក Haniyeh អាចនិយាយបានថាបទឈបបាញ់សម្រាប់សង្រ្គាមហ្កាហ្សា មិនអាចធ្វើទៅរួចឡើយក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ន ពីព្រោះស្ថានការណ៍សព្វថ្ងៃ អាចនឹងផ្ទុះរាលដាលទៅជាសង្រ្គាមក្នុងតំបន់ទាំងមូល។ លោកបន្តថានាយករដ្ឋមន្ត្រីអ៉ីស្រាអែល លោក បេនចាមីន ណេតាន់យ៉ាហ៊ូ កំពុងព្យាយាមធ្វើអ្វីៗគ្រប់យ៉ាងដើម្បីពន្យារអាយុជីវិត នយោបាយរបស់លោក តាមរយៈការបន្តធ្វើសង្រ្គាមនៅក្នុងតំបន់ហ្កាហ្សា ដែលនេះក៏អាចនឹងបង្កផលប៉ះពាល់ដល់សហរដ្ឋអាមេរិកដែរ។ លោកផ្ទាល់គិតថាលោក ណេតាន់យ៉ាហ៊ូ ចង់មាន ឥទ្ធិពលលើយុទ្ធនាការឃោសនាបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតីអាមេរិក នោះគឺលោកចង់បំផ្លាញកិច្ចប្រឹងប្រែងស្វែងរកបទឈប់បាញ់របស់រដ្ឋបាល លោក ចូ បៃដិន និងគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យ ដើម្បីផ្ដល់ឱកាសបន្ថែមឱ្យលោក ដូណាល់ ត្រាំ ជាប់ឆ្នោតជាប្រធានាធិបតីសាជាថ្មី។

ចំណែក លោក Barak Ravid ជាអ្នកវិភាគខាងនយោបាយ និងគោលនយោបាយការបទេសឱ្យទូរទស្សន៍ CNN បាននិយាយថារដ្ឋាភិបាលអ៉ីស្រាអែលចាត់ទុកលោក Haniyeh ជាមនុស្សម្នាក់ ក្នុងចំណោមអ្នកដែលត្រូវទទួលខុសត្រូវចំពោះការវាយប្រហាររបស់ក្រុមហាម៉ាសលើអ៉ីស្រាអែលកាលពីខែតុលា ឆ្នាំមុន ហើយខណៈរូបលោកមិនមែនជាបុគ្គលសំខាន់ ក្នុងជួរយោធាក៏ពិតមែន តែការស្លាប់របស់លោកនឹងមានឥទ្ធិពលយ៉ាងខ្លាំងលើកិច្ចចរចាបទឈប់បាញ់ និងការដោះលែងចំណាប់ខ្មាំង។ «ការធ្វើឃាតនេះគឺជារឿងមុន និងក្រោយតែប៉ុណ្ណោះ»។ នេះជាការបញ្ជាក់បន្ថែមរបស់លោក Barak Ravid។

គួរបញ្ជាក់ថា អ៉ីស្រាអែលមិនបានធ្វើអត្ថាធិប្បាយអ្វីទេជុំវិញការស្លាប់របស់លោក Haniyeh។ តែជារឿយៗអ៉ីស្រាអែលមិនដែលបានទទួលស្គាល់ ឬក៏បដិសេធនឹងចោទប្រកាន់ជុំវិញការប៉ុនប៉ង ឬធ្វើឃាតសត្រូវរបស់ខ្លួននៅលើទឹកដីបរទេសនោះទេ។ ម្យ៉ាង ក្រុមមន្ត្រីអ៉ីស្រាអែល ក៏ធ្លាប់បានគំរាមដែរថាអ៉ីស្រាអែលនឹងតាមសម្លាប់មេដឹកនាំហាម៉ាស ក្នុងនោះមានទាំងលោក Haniyeh ជាការសងសឹងទៅនឹងការវាយប្រហារលើអ៉ីស្រាអែលកាលពីថ្ងៃទី៧ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២៣៕