(កង់បេរ៉ា)៖ សង្រ្គាមរបស់រុស្ស៉ីនៅអ៊ុយក្រែន និងការយកអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ មកសម្លុតគំរាមបណ្ដាប្រទេសលោកខាងលិចពីសំណាក់លោកប្រធានាធិបតី វ្ល៉ាឌីមៀ ពូទីន បានបង្កឱ្យមានការជជែកដេញដោលយ៉ាងផុលផុសពី «អាវុធនុយក្លេអ៊ែរ»។ កាលពីឆ្នាំ២០២១ នៅពេលដែលសន្ធិសញ្ញាមួយរបស់ អង្គការសហប្រជាជាតិស្ដីពីការហាមឃាត់អាវុធនុយក្លេអ៊ែរបានចូលជាធរមានទាំងស្រុង គ្មានមហាអំណាចណាមួយនៅក្នុងចំណោម មហាអំណាចនុយក្លេអ៊ែរទាំង៩ ស្ថិតនៅក្នុងចំណោមប្រទេសជាហត្ថលេខីចំនួន៨៦ នៃសន្ធិសញ្ញានេះឡើយ។
ដូច្នេះថាតើប្រទេសមានអាវុធនុយក្លេអ៊ែរទាំងនេះអាចបញ្ជាក់ពីភាពត្រឹមត្រូវនៃការកាន់កាប់អាវុធនុយក្លេអ៊ែររបស់ពួកគេ ដែលកំពុងរុញច្រានមនុស្សជាតិ ទៅកាន់មាត់ជ្រោះនៃសង្រ្គាមនុយក្លេអ៊ែរ បានយ៉ាងដូចម្ដេចទៅ? នេះជាបញ្ហាមួយដ៏ចម្បង ក៏ប៉ុន្តែព្រមពេលជាមួយគ្នា គេក៏ត្រូវគិតលើហេតុផលមួយផ្សេង ទៀតដែរ នោះគឺប្រសិនបើសហរដ្ឋអាមេរិកចុះហត្ថលេខាលើសន្ធិសញ្ញាខាងលើ ហើយបំផ្លាញអាវុធនុយក្លេអ៊ែររបស់ខ្លួនចោល សួរថាតើអាមេរិកអាចមាន សមត្ថភាពកំញើញកុំឱ្យរុស្ស៉ីបង្កសង្រ្គាមនៅពេលអនាគតបានដែរឬទេ? ប្រសិនបើចម្លើយនៃសំណួរនេះគឺ «មិនអាច» នោះគេក៏ត្រូវពិចារណាផងដែរថា បើដូច្នេះតើសង្រ្គាមនុយក្លេអ៊ែរ ពិតជាមិនអាចចៀសផុតមែនឬ?
នេះមិនមែនជាសំណួរថ្មីថ្មោងនោះទេ។ កាលពីឆ្នាំ១៩៦០ អ្នកវិទ្យាសាស្ត្រអង់គ្លេស និងជាអ្នកនិពន្ធរឿងប្រលោមលោកម្នាក់ លោក ឆាល ភឺស៊ី ស្នូ (Charles Percy Snow) បានធ្វើការសន្និដ្ឋានមួយថាសង្រ្គាមនុយក្លេអ៊ែរ នឹងផ្ទុះឡើងក្នុងរយៈពេល១០ឆ្នាំខាងមុខ។ នេះអាចជាការនិយាយបំផ្លើស ប៉ុន្តែមនុស្សជាច្រើន នៅពេលនោះជឿថាការព្យាកររបស់លោក ស្នូ អាចនឹងមានភាពត្រឹមត្រូវជាងនេះ បើលោកថាសង្រ្គាមនុយក្លេអ៊ែរអាចនឹងផ្ទុះឡើងក្នុងរយៈពេល១០០ឆ្នាំ ខាងមុខ។ ក្រោយមកទៀត នៅអំឡុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៨០ លោកស្រី ហេលែន ខាល់ឌីខុត (Helen Caldicott) ដែលជាអ្នកដឹកនាំយុទ្ធនាការហាមឃាត់ អាវុធនុយក្លេអ៊ែរ បានលើកឡើងឡើងវិញនូវការព្យាកររបស់លោក ភឺស៊ី ស្នូ ជាមួយការព្រមានថាការបង្កើនឃ្លាំងអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ វានឹងកាន់តែបង្កើនលទ្ធភាព នៃការផ្ទុះសង្រ្គាមនុយក្លេអ៊ែរ។
សង្រ្គាមនៅអ៊ុយក្រែនបានធ្វើឱ្យក្រុមអ្នកជំនាញជាច្រើនមើលឃើញពីហានិភ័យកាន់តែខ្ពស់នៃការផ្ទុះសង្រ្គាមនុយក្លេអ៊ែរ។ ដ្បិតទាំងសហរដ្ឋអាមេរិក អ៊ុយក្រែន និងរុស្ស៉ី សុទ្ធតែប្ដេជ្ញាចិត្តយកឈ្នះ និងបំបាក់គូសត្រូវកុំឱ្យងើបមុខរួចរៀងៗខ្លួន ដែលនេះត្រូវបានគេមើលឃើញថាមានឱកាសតិចតួចបំផុត ក្នុងការសម្រុះសម្រួល ឬសម្រេចបានកិច្ចចរចា សន្តិភាពក្នុងរយៈពេលដ៏ខ្លីខាងមុខនោះឡើយ។ ដល់ដំណាក់កាល់នេះ មើលទៅទាំងសហរដ្ឋអាមេរិក និងអ៊ុយក្រែននឹងមិនទទួលយកលក្ខខណ្ឌឱ្យអ៊ុយក្រែន ក្លាយជារដ្ឋអព្យាក្រឹតនោះទេ ហើយជាការពិតអ៊ុយក្រែនបានក្លាយជាផ្នែកមួយនៃលោកខាងលិច រួចស្រេចទៅហើយ។ រីឯរុស្ស៉ីក៏នឹងមិនយល់ព្រមប្រគល់ទឹកដី ដែលខ្លួនកំពុងកាន់កាប់ឱ្យអ៊ុយក្រែនវិញនោះដែរ ជាពិសេសក្នុងពេលជម្លោះនៅក្នុង តំបន់ដុនបាស់រវាងក្រុមឧទ្ទាមផ្ដាច់ខ្លួនគាំទ្រដោយរុស្ស៉ី និងកងកម្លាំងអ៊ុយក្រែន មានសភាពធ្ងន់ធ្ងរមិនធ្លាប់មានពីមុនមក។
ម្លោះហើយបើសង្រ្គាមនៅតែបន្តអូសបន្លាយ នោះភាពមិនច្បាស់លាស់នឹងកាន់តែមិនច្បាស់លាស់ ហើយគេពិបាកនឹងធានាខ្លាំងណាស់ថាពិភពលោកអាចនឹង ចៀសផុតពីគ្រោះមហន្តរាយនៃសង្រ្គាមនុយក្លេអ៊ែរ។ ជាធម្មតា វាមានមូលហេតុ ៣សំខាន់ដែលអាចនាំទៅរកការបង្កើនការធ្វើសង្រ្គាមរឹតតែខ្លាំង៖ ទីមួយគឺ ភាគីសង្រ្គាមមានចេតនាបង្កើនការធ្វើសង្រ្គាមដើម្បីឈ្នះរៀងៗខ្លួន។ ទី២៖ ភាគីសង្រ្គាមមានចេតនាបង្កើនការធ្វើសង្រ្គាម ដោយអាចប្រើអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ ដើម្បីបញ្ចៀសបរាជ័យ និងទី៣ គឺបង្កើនការធ្វើសង្រ្គាមដោយគ្មានជម្រើស។ ក្នុងជម្រើសទាំង៣នេះ ជម្រើសណាមួយ ក៏អាចបង្ខំឱ្យសហរដ្ឋអាមេរិកចូលរួម ក្នុងសង្រ្គាមដោយផ្ទាល់ ឬក៏រុស្ស៉ីត្រូវបង្ខំចិត្តប្រើអាវុធនុយក្លេអ៊ែរបានដែរ។
គួរបញ្ជាក់ថា អ្នកតស៊ូមតិគាំទ្រការរំសាយអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ តែងតែលើកឡើងជារឿយៗពីក្ដីបារម្ភនៃលទ្ធភាពផ្ទុះសង្រ្គាមនុយក្លេអ៊ែរ ដោយការប្រៀបធៀប ទៅនឹងការបោះកាក់។ ជាឧទាហរណ៍ ប្រសិនបើយើងបោះកាក់មួយដង នោះឱកាសចាប់បាន «ខាងរូប» អាចមាន ៥០ភាគរយ។ តែបើយើងបោះកាក់ចំនួន ១០ដង យ៉ាងហាចណាស់ឱកាសចាប់បាន «ខាងរូប» មួយលើក អាចនឹងមានដល់៩៩ភាគរយឯណោះ។
ពិភពលោកធ្លាប់បានចៀសផុតសង្រ្គាមនុយក្លេអ៊ែរ ម្ដងរួចមកហើយ នៅក្នុងវិបត្តិមីស៊ីលគុយបាឆ្នាំ១៩៦៣។ តែសង្រ្គាមអ៊ុយក្រែនសព្វថ្ងៃ បាន និងកំពុងបង្កការព្រួយបារម្ភលើសពេលណាៗទាំងអស់ដោយ ក្រុមអ្នកជំនាញភាគច្រើនជឿថា លោក ពូទីន អាចនឹងប្រើប្រាស់អាវុធនុយក្លេអ៊ែរនៅអ៊ុយក្រែន ប្រសិនបើរុស្ស៉ីប្រឈមមុខនឹងបរាជ័យ ខណៈលោកខាងលិច ដឹកនាំដោយសហរដ្ឋអាមេរិកបានបង្ហាញពីការប្ដេជ្ញាចិត្តជួយឱ្យអ៊ុយក្រែនឈ្នះក្នុងសង្រ្គាមសព្វថ្ងៃ។
គ្មាននរណាម្នាក់ អាចដឹងមុនថាសង្រ្គាមនុយក្លេអ៊ែរនឹងកើតឡើងនៅពេលឱ្យប្រាកដនោះទេ។ ក៏ប៉ុន្តែ អ្វីដែលគេដឹងច្បាស់បំផុតនៅពេលនេះ នោះគឺ ពិភពលោកកំពុងស្ថិតនៅមាត់ជ្រោះនៃសង្រ្គាមនុយក្លេអ៊ែរ៕
